Jak żyje i wygląda jaszczurka zwinka?

Podczas wrześniowego weekendu jaki spędziłem odpoczywając na wsi miałem niepowtarzalną okazję lepiej przyjrzeć się biegającym po rozgrzanych wapiennych skałach jaszczurkom. Zwinka bo o niej tutaj mowa to jeden z nielicznych w Polsce przedstawicieli gadów. Dziś opowiem Wam więcej o tym jak wygląda i żyje jaszczurka zwinka. Zapraszam.

• Jaszczurka zwinka – wygląd
• Dymorfizm płciowy
• Jaszczurka zwinka – rozmiary zwierzęcia
• Występowanie zwinki
• Jak żyje jaszczurka zwinka?
• Czym żywi się jaszczurka?
• Nora i rewir zwinki
• Skąd się biorą jaszczurki – czyli gody i rozmnażanie
• Jaszczurka zwinka – ciekawostki
• Ochrona gatunkowa zwinki

Jaszczurka zwinka – wygląd

Zwinka (Lacerta agilis) to najbardziej pospolity gad występujący w Polsce. Jest ona dużo częściej spotykana niż bardzo do niej podobna jaszczurka żyworodna. Jaszczurka zwinka posiada pokryte łuskami dość masywne ciało. Łuski na grzbiecie są drobne i wyglądają na szorstkie, zaś łuski na podbrzuszu są dużo większe i gładkie, wyglądające jakby były wilgotne i obślizgłe.

Głowa zwinki jest stosunkowo krótka, masywna i tępo zakończona, zdobią ją regularnie ułożone tarczki. Ogon zwinki jest dłuży niż jej ciało, ale w porównaniu do innych jaszczurek jest on raczej krótki. Uszy zwinki znajdują się przy samej szyi, tuż przy zakończeniu głowy. Są one łatwe do dostrzeżenia.

Szybkość z jaką wygrzewające się na kamieniach gady są w stanie uciec zawdzięczają silnym kończynom wyposażonym w długie palce zakończone pazurami.

Wzdłuż ciała jaszczurki biegną ciemniejsze pręgi złożone z małych ciemnobrązowych lub czarnych plamek. Pręgi te widać na grzbiecie i po bokach ciała zwierzęcia. Rzadko, ale zdarzają się również osobniki ubarwione jednolicie na brązowo. Młode zwinki ubarwione są dużo ciemniej niż dorosłe, głównie na brązowo.

Dymorfizm płciowy

Samca jaszczurki zwinki można najłatwiej odróżnić od samicy w okresie godowym. Wówczas samce przybierają intensywny zielony kolor. Samice w tym czasie pozostają ubarwione tak samo, z dominującym brązowym kolorze.

Aby odróżnić samca od samicy poza okresem lęgowym, najłatwiej jest zajrzeć pod ciało gada. Podbrzusze samców często przybiera lekko zielonawy odcień i niekiedy jest on nakrapiany ciemniejszymi plamkami. Podbrzusze samicy pozostaje jednolite szare lub kremowe.

Jaszczurka zwinka – rozmiary zwierzęcia

Zwinki występujące w Polsce i Europie Zachodniej są wyraźnie mniejsze od osobników jakie można obserwować na wschodzie. Zdrowe samce osiągają u nas długość do około 23,5 centymetra, zaś na wschodzie mogą one osiągać nawet 28 centymetrów długości ciała z ogonem. Długość zwierzęcia bez ogona (głowa + ciało) to zazwyczaj około 11 centymetrów.

Występowanie zwinki

Jak już wspomniałem jaszczurka zwinka jest najbardziej pospolitym gadem w Polsce. Preferuje ona jednak obszary nizinne, choć można je spotkać również w niewysokich partiach gór. Zwinki zamieszkują cały obszar naszego kraju.

Poza Polską zwinka osiedla dużą część środkowej Europy. Od zachodu obszar jej występowania zaczyna się od Francji, na wschodzie kończy się na środkowej Rosji. Próżno jej szukać w północnej części Skandynawii, Hiszpanii i Włoszech, zaś w Wielkiej Brytanii jest gatunkiem bardzo rzadkim.

Najczęściej można je obserwować wygrzewające się w słońcu. Na swoje siedliska wybierają tereny obfitujące w przyziemne zakamarki, w których może znaleźć schronienie. Najczęściej są to ogrody, sady, ogródki działkowe, pola z zachowaną miedzą, łąki o skalistym podłożu.

Jak żyje jaszczurka zwinka?

Na wolności jaszczurka zwinka może żyć do około 4 lat. Są one aktywne wyłącznie za dnia w okresie od marca do października. Jako zwierzęta zmiennocieplne w okresie zimowym hibernują, a w okresie letnim w nocy, kiedy temperatura spada kryją się w swoich norach.

Jaszczurki te nie jedzą śniadań! Pogodne poranki dla zwinki to zawsze okazja do wygrzewania się na słońcu. Jest to niezbędne dla prawidłowego działania organizmu tych zmiennocieplnych gadów. Pierwsze posiłki zwinka zdobywa dopiero około południa, polując w niskiej trawie.

Czym żywi się jaszczurka?

W menu zwinki najczęściej pojawiają się drobne bezkręgowe – pająki, ślimaki, owady, gąsienice. Ponieważ jaszczurka zwinka nie dysponuje ani jadem, ani pokaźnym zębami czy szczęką mocną na tyle aby zmiażdżyć lub zadusić swoje ofiary, uśmiercanie posiłku odbywa się w różny sposób zależny od jego wielkości. Mniejsze ofiary jak na przykład pająki są po prostu połykane. Większa zdobycz jest pozbawiana życia przez energiczne potrząsanie lub uderzanie o ziemię.

Nora i rewir zwinki

Zwinki to stworzenia mocno terytorialne, bardzo przywiązują się do swoich rewirów, których często bronią. Na terytorium zwinki zazwyczaj funkcjonuje kilka nor, które służą jaszczurce za kryjówkę na noc, schronienie przed drapieżnikami i miejsce na zimowisko, podczas którego gad hibernuje.

Norki zwinki kopane są najczęściej na głębokości około 5 centymetrów, najczęściej wśród korzeni drzew, krzewów lub pomiędzy kamieniami. Mogą one sięgać długości nawet do 8 metrów, a to ze względu na liczne rozgałęzienia, służące zmyleniu drapieżników, które mogą spenetrować norę.

Skąd się biorą jaszczurki – czyli gody i rozmnażanie

Okres godowy zwinek trwa od kwietnia do czerwca. W tym czasie ubarwione na soczysty zielony kolor w obecności samic walczą, aby pokazać się przyszłej partnerce z jak najlepszej strony. Walka polega na pokazie siły, samiec próbuje ugryźć swojego adwersarza i przytrzymać jak najdłużej, w ten sposób prezentując swoją atrakcyjność. Silny dobrze ubarwiony samiec to dla samicy znak o jego zdrowi i dobrej kondycji. Samice chcąc przekazać dobre geny potomstwu wybierają takich właśnie samców.

Przyroda choć piękna często bywa nieczuła i brutalna, zwinki to dobry tego przykład. Podczas godów nie łączą się one w pary, samiec próbuje zapłodnić tak wiele samic w swoim otoczeniu jak to tylko możliwe. Zapłodnione samice składają przeważnie od 5 do 15 jajek do wykopanych przez siebie norek. Na tym w zasadzie kończy się rola jaszczurek jako rodziców.

Na przełomie sierpnia i września młode jaszczurki wylęgają się po około 6 tygodniach od złożenia jaj przez samice. Świeżo wyklute gady od razu zdane są same na siebie, mają wówczas około 5 – 6 centymetrów.

Jaszczurka zwinka – ciekawostki:

• Tej uroczej jaszczurce zdarza się mało etyczne zachowanie. Bywa i tak, że zwinka staje się kanibalem pożerającym młode własnego gatunku.
• Zwinka może być pomylona w Polsce z jaszczurką żyworodną, a samce w okresie lęgowym mogą być mylone z jaszczurką zieloną. Niestety problem rozróżnienia samca zwinki od jaszczurki zielonej jest mało realny, bowiem ta ostatnia prawdopodobnie wyginęła na terenie naszego kraju.
• Pomimo iż ten gatunek preferuje biotop na terenach nizinnych, w Polsce jest spotykana na wysokości do 1200 metrów nad poziomem morza. Zaś w bułgarskich górach Riła można znaleźć te gady na wysokości nawet do 2500 m n.p.m.
• Jako mechanizm obronny przed drapieżnikami zwinka w chwili zagrożenia potrafi odrzucić swój ogon. Oderwany ogon mocno się wiję czym zwraca uwagę drapieżnika i daje zwierzęciu szansę na ucieczkę.
• Zwinka posiada zdolność regeneracji odrzuconego ogona, zwykle odrasta on do pierwotnej długości.
• Na terytorium zwinki najczęściej znajduje się kilka niezależnych od siebie nor. Z powodów bezpieczeństwa zwierzę zmienia adres zamieszkania co kilka tygodni.

Ochrona gatunkowa zwinki

W Polsce jaszczurka zwinka jest objęta częściową ochroną gatunkową. Gatunek ten jest również wymieniony w IV załączniku dyrektywy siedliskowej (dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory), która zobowiązuje wszystkie państwa Unii Europejskiej do objęcia go ochroną gatunkową, w tym zapewnienia ochrony miejsc rozrodu i odpoczynku. 

Zobacz także:

• Lista gadów zaobserwowanych przeze mnie w Polsce
• Zaskroniec zwyczajny – najpospolitszy wąż w Polsce
• Beznoga jaszczurka – czyli padalec zwyczajny – opis, charakterystyka, występowanie
• Etyka obserwatora przyrody – 15 zasad