Szczygieł – opis, charakterystyka, występowanie

Szczygieł – Carduelis carduelis – ptak z rodziny łuszczakowatych – to moim zdaniem jeden z najpiękniejszych polskich ptaków. Pięknie, kolorowo upierzony śpiewak zawsze cieszy swoją obecnością. Dziś postaram się jak najdokładniej przedstawić Wam szczygła, aby każdy z Was mógł go rozpoznać podczas spacerów.

• Szczygieł – charakterystyka i opis
  • Wymiary
• Szczygieł – dymorfizm płciowy
• Występowanie
• Biotop
• Zachowanie i żerowanie
• Ciekawostki na temat szczygłów
• Ochrona gatunkowa

Szczygieł – charakterystyka i opis

Szczygieł Carduelis carduelis to ptak z rodziny łuszczakowatych, którego bardzo łatwo odróżnić od innych. Wielkością przypomina wróbla, ale bardzo trudno je pomylić. Cechą najbardziej charakterystyczną szczygła jest pięknie upierzona głowa. Czerwona maska na „twarzy”, czarny czepek sięgający karku oraz białe policzki tworzą całość, którą trudno pomylić z jakimkolwiek innym ptakiem.

Szczygieł ma biało upierzone podgardle i pierś z delikatną brązową pręga. Wierzch ciała szczygła zdobią kasztanowobrązowe pióra. Rozwidlony ogon jest czarny z białymi kropkami na sterówkach. Czarne skrzydła zaś zdobią duże żółte pokrywy drugiego rzędu oraz części zewnętrznych chorągiewek lotek. Zakończenia lotek u szczygła zaś są białe. Dziób oraz nogi koloru cielistego. Tęczówki oczu brązowe.

Młode szczygły są upierzone nieco inaczej. Są w większości brązowoszare z ciemniejszymi, nieregularnymi podłużnymi prążkami. Czerwona maska na głowie pojawia się zaś dopiero po kilku miesiącach. Jedynie skrzydła są upierzone u młodego szczygła tak samo jak u dorosłych osobników.

Wymiary

• Rozpiętość skrzydeł około 23 centymetrów,
• Długość ciała od około 12,5 do 14 centymetrów,
• Masa ciała od 15 do 18 gramów.

Szczygieł – dymorfizm płciowy

Płeć szczygła jest trudna do rozróżnienia w terenie. Pan od Pani szczygieł różni się jedynie charakterystyczną czerwoną maską. U samicy kolor maski jest jaśniejszy, wpadający w kolor ciemnopomarańczowy. Czerwona maska u samców sięga za oko, natomiast u samic najczęściej dotyka granicy oka. Tylko u dorosłych samic, maska podobnie jak u samców sięga za oko. Wówczas płeć można rozpoznać po kolorze upierzenia na kolankach.

Występowanie

Szczygła możemy spotkać na terenie całej Europy, niemal całej Azji i północnej części Afryki. Zostały one również introdukowane w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce Południowej – stanowią one tam gatunek inwazyjny. W Polsce można spotkać te piękne ptaki niemal w każdym rejonie przez cały rok.

Szczygieł to gatunek częściowo osiadły, a na niektórych terenach wędrowny. Jedynie ptaki z mroźnych terenów północnej Azji i Europy migrują na zimę na południe. W Polsce jest to gatunek pospolity, liczny. Niestety w ostatnich latach populacja szczygła szybko maleje.

Biotop

Szczygły unikają zwartych kompleksów leśnych i wysokich gór. Dużo częściej można go spotkać na obrzeżach lasów liściastych i mieszanych. Często można go spotkać gniazdującego w ogrodach, sadach nadrzecznych zagajnikach czy śródpolnych kępach krzewów i drzew. Poza okresem lęgowym żeruje również na terenach otwartych, nawet w miastach. Wszędzie tam gdzie może znaleźć rośliny zielne.

Zachowanie i żerowanie

Szczygieł to ptak typowo stadny. Rzadko można spotkać odosobnione osobniki. Poza okresem lęgowym ptaki te zbierają się w duże stada, w ramach których żerują. Podczas śnieżnych zim, szczygły chętnie korzystają z przydomowych karmników.

Szczygieł żywi się głównie nasionami roślin. Jego największym przysmakiem są nasiona ostu i łopianu. Wiosną i latem podczas obfitości pokarmu, szczygieł również zdobywa pokarm zwierzęcy. Głównie są to mszyce, gąsienice i drobne chrząszcze.

W stadach żerujących szczygłów można często spotkać inne ptaki żywiące się nasionami roślin. Najczęściej towarzyszami szczygłów bywają dzwońce i makolągwy.

Ciekawostki na temat szczygłów

• Szczygieł to częsty motyw w malarstwie. Tego pięknego ptaka można podziwiać między innymi na obrazach „Szczygieł” Carela Fabritiusa i „Madonna ze szczygłem” Rafaela.
• Od zamiłowania tego gatunku do nasion ostu wzięła się jego łacińska nazwa. Carduus, po łacinie oznacza właśnie oset.
• Osobniki innej płci nie konkurują ze sobą o pokarm. Samce wyjadają nasiona umiejscowione głębiej np. w koszyczku ostu. Samice żywią się nasionami z powierzchni rośliny.
• Szczygły preferują wyjadanie nasion wprost z rośliny. Dlatego często można spotkać je zwisające w akrobatycznych pozach.
• Ze względu na piękne upierzenie i śpiew szczygły w wielu miejscach świata są ptakami hodowlanymi. Żyjące w niewoli ptaki są zdolne nawet do uczenia się sztuczek.

Ochrona gatunkowa

Na terenie całej Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Bibliografia i przypisy:

• http://ornis-polonica.pl/_pdf/OP_2021_3/02.pdf
• https://academyofroztocze.pl/pl/allcategories-pl-pl/9-aktualnosci-pl-pl/39-szczygiel-carduelis-carduelis
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Szczygie%C5%82