Paweł WarownyDuży gołąb, który w okresie od wiosny do jesieni widywany jest bardzo często w miastach i okolicach ludzkich zabudowań. Grzywacz, bo o nim dzisiaj mowa to największy gołąb w Polsce. Z tego artykułu dowiesz się więcej na temat jak rozpoznać ten gatunek ptaka w terenie, przeczytasz o jego trybie życia i obejrzysz zdjęcia jakie udało mi się zrobić temu gołębiowi. Zapraszam do lektury!
- Jak wygląda gołąb grzywacz?
- Wymiary
- Występowanie gatunku
- Biotop
- Tryb życia ptaka
- Lęgi
- Ochrona gatunkowa
- Ciekawostki
Jak wygląda gołąb grzywacz?
Grzywacz (Columba palumbus) jest zdecydowanie największym gołębiem w Polsce, ale nie tylko to sprawia, że identyfikacja tego gatunku jest dość łatwa. Pióra na głowie ptaka mają kolor niebieskoszary, który płynnie przechodzi w kolor szarobrązowy od karku poprzez grzbiet ciała aż po pokrywy skrzydeł. Bardzo charakterystyczny jest układ i kolor piór na szyi ptaka. Grzywacz na bokach szyi posiada pióra, które ułożone są warstwami, przez to często wyglądają one jakby były one oddzielone od siebie drobnymi rowkami. Jest to cecha typowa dla ptaków z rodzaju Columba. Natomiast typowa dla samego grzywacza jest duża jasna plama na boku szyi, z którą wiąże się polska nazwa tego gatunku.
Lotki I rzędu czarne z białą krawędzią, lotki II rzędu są szare, ciemniejące na końcach. Pokrywy podogonowe, dolna część grzbietu i kuper u tego gatunku przybierają kolor niebieskoszary, w odcieniu podobnym do piór na głowie. Pierś ptaka ma kolor czerwonawy, który w stronę brzucha jaśnieje aż do odcieniu różu.
Dziób grzywacza jest lekko haczykowaty, żółty z jasną końcówką i czerwoną nasadą. Oko ptaka dorosłego charakteryzuje się wyraźnie żółtą tęczówką. u tego gatunku nie występuje wyraźny dymorfizm płciowy, choć samiec jest lekko cięższy niż samica.
Wymiary
- Rozpiętość skrzydeł od 70 do 75 centymetrów
- Długość ciała około 41-45 centymetrów
- Długość ogona od 14 centymetrów
- Długoś dzioba 26 – 28 milimetrów
- Masa ciała od 290 do 700 gramów
Występowanie gatunku
Columba palumbus jest gatunkiem częściowo wędrownym, który dzieli się na 5 podgatunków występujących w różnych regionach świata:
- Columba palumbus palumbus – gatunek nominatywny występujący w północno-zachodniej Afryce i Europie od wschodu od Syberii, aż po zachodnie wybrzeża Portugali.
- Columba palumbus casiotis – centralna Azja, kraje takie jak – Kazachstan, Uzbekistan, Afganistan, północny Oman, południowo-wschodni Iran i północny Pakistan.
- Columba palumbus maderensis – maderski gołąb leśny, występował na Maderze, prawdopodobnie podgatunek ten zaniknął
- Columba palumbus azorica – podgatunek występujący na Azorach.
- Columba palumbus iranica – występujący na terenie północnego i zachodniego Iranu oraz na południowy wschód od Morza Kaspijskiego.
Biotop
Największy gołąb w Polsce pierwotnie występował w niezbyt gęstych lasach liściastych i mieszanych. Mniej więcej w połowie dziewiętnastego wieku gatunek ten zaczął swoją ekspansję na tereny miejskie i pobliża ludzkich osiedli i zabudowań. Od tamtej pory grzywacz jest coraz częstszym bywalcem miejskich parków, skwerów, ogródków działkowych i podmiejskich terenów rekreacyjnych. Proces ten rozpoczął się na zachodzie Europy i stopniowo postępuje coraz bardziej na wschód.
Ptaki te zamieszkują także zadrzewione nieużytki, ugory i zadrzewienia polne. W Alpach gatunek ten notowany jest do wysokości 1600 metrów nad poziomem morza, natomiast w Himalajach podczas lata dociera on nawet na wysokość 3000 m n. p. m.
Tryb życia ptaka
Ptaki te możemy w Polsce obserwować przez cały rok. Skład posiłków jest zróżnicowany i uzależniony od pory roku. Wiosną chętnie zjadają ślimaki, drobne owoce, pędy roślin i nasiona dziko rosnących roślin. Latem ten gatunek gołębia wyczekuje żniw, kiedy to ich ulubionym pokarmem są resztki zbóż pozostałe na polach.
Jesienią ptaki zbierają się w większe grupy i wspólnie na polach uprawnych gdzie zjadają resztki warzyw. Wówczas najchętniej żerują na brukselce i szpinaku.
Lęgi
Najbardziej aktywne pary tych ptaków mogą wyprowadzić aż do 4 lęgów w ciągu roku. Okres lęgowy uzależniony jest od miejsca gniazdowania pary. Najwcześniej i najdłużej lęg prowadzą miejskie populacje, zaczynają już w połowie lutego, a kończą w okolicach listopada. Poza miastami sezon lęgowy grzywacz przeprowadza zazwyczaj w okresie od lutego do września.
Grzywacz odgrywa dość charakterystyczny i łatwy do zaobserwowania lot tokowy. Ptak wzbija się wysoko w powietrze i głośno klaszczą skrzydłami, po czym szybują w stronę partnerki.
Gniazdo tych ptaków zazwyczaj znajduję się kilka metrów nad ziemią. Para ptaków najczęściej lokuje je w koronie niewysokiego drzewa lub wysokiego krzewu, na budynku lub skalnej półce. Typowo dla gołębi nie jest to majstersztyk inżynierii, zazwyczaj są to niedbale gałązki tworzące płaską platformę o średnicy około 25 centymetrów.
Pojedyncze zniesienie u tego gołębia to zazwyczaj jedno lub dwa śnieżnobiałe jaja, rzadko zdarza się większa liczba, która nigdy nie przekracza 4. Wysiadywaniem zajmują się oboje rodzice przez około 17-18 dni. Typowo dla wszystkich gołębi pisklęta przez kilka dni po wykluciu dokarmiane są mleczną wydzieliną wytwarzaną w wolu rodziców. Po tym czasie, rodzice przyzwyczajają młode do standardowego pożywienia.
Pisklęta grzywacza pozostają w gnieździe dość długo. Od czasu wyklucia do opuszczenia gniazda mija niekiedy nawet 5 tygodni. Po tym czasie młode ptaki nadal znajdują się pod opieką samca, który najczęściej dokarmia je jeszcze przez około 2 tygodnie.
Ochrona gatunkowa
Największy gołąb w Polsce jest gatunkiem łownym. Sezon polowań na grzywacze trwa od 15 sierpnia do 30 listopada.
Według danych pochodzących z Biuletynu Monitoringu Przyrody za lata 2013 – 20181 wydanego przez Instytut Ochrony Środowiska krajową populację tego gatunku szacuje się na 1 – 1,3 miliona par. Jest to silnie wzrostowy trend liczebności.
Ciekawostki
- Grzywacz to największy gołąb w Polsce i Europie. Natomiast największym gatunkiem gołębia na świecie jest osiągający masę ciała nawet do 2,5 kilograma koroniec plamoczuby. Gatunek endemicznego gołębia Nowej Gwinei.
- Bardzo charakterystyczny dla tego gołębia jest odgłos wzbijającego się w powietrze ptaka. Podrywając się do lotu ptak ten wydaje głośny klaszcząco – trzepoczący dźwięk.
- Gołębie te są świetnymi modelami do trenowania fotografii. Szczególnie poza okresem lęgowym są one bardzo towarzyskie i mało płochliwe.
- Przez stulecia gatunek ten był w Europie prześladowany. Był on uważany za szkodnika żerującego na uprawach rolnych. Tymczasem grzywacz podobnie do innych ptaków nie jest wyłącznie zły czy dobry. Faktycznie lubi on częstować się dojrzewającymi plonami, jednak nie można lekceważyć roli pozytywnej jaką odgrywa w rolnictwie, wyjadając nasiona roślin uważanych za chwasty.2
- Ptaki te pierzą się dwukrotnie w ciągu roku. Dorosłe osobniki w kwietniu lub maju oraz na przełomie września i października. Młode pierzą się po raz pierwszy od stycznia do kwietnia, i po raz drugi na przestrzeni września, października i listopada.
Bibliografia i przypisy
- 1 Biuletyn Monitoringu Przyrody 2013 – 2018, Instytut Ochrony Środowiska – https://otop.org.pl/wp-content/uploads/2020/03/Biuletyn20_2019.pdf
- wikipedia – https://pl.wikipedia.org/wiki/Grzywacz_(ptak)
- 2Niech żyją! – https://niechzyja.pl/pechowa-13-tka/grzywacz/
A takie niepozorne obsrańce 😉
W żadnym razie. Grzywacze to bardzo grzeczne, spokojne i dość czyste ptaki. A wiosną jakie romantyczne! Warto obserwować ich „zaloty” do partnerki. Ukłony, dreptanie w miejscu, podniebne akrobacje, długie sesje całowania – oto co znaczy być grzywaczem 😉
Zgadzam się! Grzywacze cierpią z powodu stereotypów przypisanych do wszystkich gołębi… jakie to ludzkie 🙂
Do mojego ogrodu przylatują czasem grzywacze. Udało mi się nakręcić krótki filmik:
https://youtu.be/LlHu4hKp9Bw
Witam jestem fotografem dzikiej przyrody pomocy artykuł pozdrawiam.👍👍
Bardzo się cieszę, na blogu staram się przekazywać innym to czego sam się nauczyłem. Wiedza o przyrodzie i o jej fotografowaniu jest dla mnie nowa, dlatego bardzo mnie cieszą takie komentarze. Szczerze dziękuje 🙂
Fajnie że Państwo się zachwyca tym gołębiem… Ale przekonałem się że jest też szkodnikiem…. Mówicie że nie ??? To powiem tak. Wsadziłem na działce kapustę , Sałatę i ogórki. Zauważyłem niepokojące objawy dziur i że dostają same kije z liści. Pomyślałem ślimak lub może jakieś gąsienice. Sąsiadka mówi że to sprawka tego gołębia… A pomyślałem sobie że starsza osoba sobie coś wymyśliła. Szukałem w altance narzędzi wychodzę patrzę a na grządce siedzi Grzywacz i obdziobuje moje młode warzywa… Więc nie pozostało mi nic innego jak odstraszanie i inne … Mogę też z całą pewnością powiedzieć że jak są warzywa większe i twardsze to już nie przylatują ….pozdrawiam i proszę sobie kiedyś zaobserwować co one robią i jak się zachowują
Ale niedobry gołąb, chyba zgubił kartę i nie mógł polecieć do lidla by kupić trochę żarcia….
Dzień dobry! W naszym ogrodzie zadomowiła się para grzywaczy. Wykluły się już młode, pozbawione są już żółtego meszku. Gniazdo zbudowały na wysokim orzechu włoskim. Niestety, w ogrodzie rządzą dwa psy – obawiam się o podlotki, gdy już wyfruną z gniazda. Czy ptaki poradzą sobie czy też bacznie je obserwować i spróbować odseparować psy podczas gdy ptaki będą uczyć się latać? Jak wychwycić ten moment?
Pani Izo, podloty na początku będą poruszały się tylko po gałęziach i przeskakiwały z jednej na drugą. To jest dobry moment, żeby pieski jakoś odseparować jeśli jest taka możliwość. Na szczęście ptaki bardzo szybko nauczą się latać. Myślę, że już po kilku dniach będą potrafiły skutecznie unikać psów 🙂
Serdecznie dziękuję za odpowiedź 🙂
Na naszej posesji co roku na wiosnę pojawia się para grzywaczy.W tym roku jest juz 2 pary.Raczej starają się nie wchopdzic sobie w drogę/posesja ma ponad 4000mkw/ ale są urocze.Dokarmiamy je pszenica i kukurydza śrutem.Zupełnie nic sobie nie robia z naszych 4 kotow i psa.Żyja w doskonałej symbiozie z sierpówkami,sójkami i innym drobnym ptactwem.Sprawiają nam wiele radości,a zima na stołówkę przylatują również bażanty.Nie jestem w stanie zrozumieć osób polujacych na żywe stworzenia, tylko dla jakiejś urojonej satysfakcji
Mamy na działce taką parę od lat. Na pewno te same ptaki, jeden ma chcarkterystycznie lekko opuszczone skrzydło. Jakieś 3 lata temu znalazłam mnóstwo wyrwanych piór, a na działce przez ponad 2 tygodnie pokazywał się tylko jeden grzywacz. Myślałam, że drugi nie żyje, bo te pióra wskazywały na jakąś walkę. Może zaatakował go jakiś domowy kot zabiajający ptaki z nudów, wypuszczany na dwór, bo kotek musi pobiegać przecież…. Grzywacz w końcu się pojawił, wytarmoszony, część długich pior połamana, sterówki zwisały, ale wylizał się. Od tego zajścia, jedno skrzydło trochę niżej nosi. Przez lata tak się oswoiły do nas, że mówię na nie ogrodowe kurki, bo zachowują się jak kury, nie odlecą tylko odchodzą niespiesznym krokiem na bok jak się idzie. W ogóle się nie boją, tak do 2 metrów dystansu nie uciekają. Ostatnio ganiałam się z jednym w warzywniaku. Nawet nie raczył odlecieć, tylko odszedł obrażony na bok. 😉
Czy one łączą się w pary na całe życie?
Widuję je zawsze po 2 osobniki i zastanawiam się czy to para
Cześć Sylwia. Gołębie grzywacze są monogamiczne i tworzą długotrwałe więzi, jeśli widujesz je parami o tej porze roku i oba ptaki są dorosłe, to z wielkim prawdopodobieństwem jest to para.
Przeżywam dramat, na moim, dość wąskim, parapecie wykluł się gołąb grzywacz, dostał imię Franiu, mimo że nie mam pewności co do jego płci. On i jego rodzice dostarczyli nam wiele radości i ogromnej wiedzy. W dwudziestym dniu swojego życia postanowił odfrunąć i to na najwyższy dom w okolicy, czyli był bardzo silny i zdolny. Później zginął mi z pola widzenia. Rodzice poszukiwali go każdego dnia i każdego dnia znajdowali ku mojej radości i wzruszeniu. Karmili, obserwowali i odlatywali, by kolejnego dnia rytuał z poszukiwaniem małego powtórzyć i tak przez dwadzieścia dni. Nigdy nie myślałam, że tak mogę związać się z dzikimi gołbiami. Potem i rodzice, i Franiu przestali przylatywać. Myślałam, że to koniec mojej gołębiej historii. Po tygodniu przylecieli rodzice, znów go nawołują, tak myślę, bo przylatują na nasz parapet, na którym wykluł się Franiu i gruhu robią nawet w kierunku mieszkania. Martwię się o tego małego gołąbka. Rodzice fruwają w jego poszukiwaniu, a ja biegam od okna do okna, licząc na to, że Franiu przyleci. Martwię się, czy go rozpoznam. Nigdzie nie mogę znaleźć odpowiedzi na pytanie, kiedy u gołębi grzywaczy robią się białe plamy na szyi?
Kilka tygodni od wyklucia to już czas, w którym grzywacze są coraz bardziej samodzielne, a samo gruchanie dorosłych niekoniecznie musi być jego nawoływaniem. Samiec opiekuje się młodym przez około 2 tygodnie od wylotu z gniazda, więc z tego co Pani pisze, najprawdopodobniej Franiu już próbuje sił w życiu samodzielnie.
Dziękuję bardzo za odpowiedź. Uspokaja mnie ona i mam nadzieję, że gołąbek napawa się swoją młodością i wolnością.
Polowania na grzywacze powinny być zakazane! Zresztą na wszystkie ptaki!