Biegus rdzawy – największy z biegusów w Europie

• Jak wygląda biegus rdzawy?
• Występowanie
• Biotop
• Obserwacje i fotografowanie biegus rdzawego
• Dieta i nawyki żywieniowe
• Rozród i cykl życia biegusa rdzawego
• Migracje i trasy przelotów
• Zagrożenia i ochrona gatunkowa
• Ciekawostki

Jak wygląda biegus rdzawy?

Biegus rdzawy (łac. Calidris canutus) to największy przedstawiciel swojej rodziny w naszej szerokości geograficznej. Ten gatunek, znany również jako Calidris canutus, jest prawdziwym gigantem wśród swoich krewnych. Samiec w szacie godowej prezentuje ciemny wierzch ciała, w tym głowę, z jaśniejszymi obrzeżami piór. Boki głowy, szyja, pierś i brzuch są rdzawe, co stanowi kontrast dla białego kupra i szarawego ogona z ciemnym prążkowaniem. Dziób jest prosty, ciemny i niezbyt długi, a nogi – czarne. Samica w szacie godowej nie ma tak kontrastowych barw, a szata spoczynkowa charakteryzuje się szaropopielatym wierzchem i białawym spodem.

Występowanie

Tereny lęgowe tego ptaka znajdują się na dalekiej północy Europy, Azji i Ameryki Północnej. Zasięg występowania jest zróżnicowany w zależności od podgatunku.

• Calidris canutus islandica – północny Archipelag Arktyczny i północna Grenlandia. Zimuje w Europie Zachodniej.
• Calidris canutus roselaari – Wyspa Wrangla i północno-zachodnia Alaska. Zimuje na Florydzie oraz w południowej Panamie i północnej Wenezueli.
• Calidris canutus rufa – subarktyczne terytoria północnej Kanady, w tym południowy Archipelag Arktyczny. Zimuje w północno-wschodniej i południowej części Ameryki Południowej.
• Calidris canutus rogersi – Półwysep Czukocki, być może także obszary dalej na zachód. Zimuje w Australazji.
• Calidris canutus piersmai – Wyspy Nowosyberyjskie. Zimuje w północno-zachodniej Australii.
• Calidris canutus canutus – środkowo-północna Syberia, Półwysep Tajmyr i być może Jakucja. Zimuje w zachodniej i południowej Afryce.

Biotop

Biegus rdzawy jest ptakiem ściśle związanym ze środowiskiem wodnym. W okresie lęgowym zajmuje tereny podmokłej tundry. Poza okresem lęgowym i podczas migracji można go spotkać w ujściach rzek, terenach zalewowych, morskich łachach i plażach. Biegus rdzawy jest bardzo wyspecjalizowany w zdobywaniu pokarmu, więc miejsca, w których można go obserwować charakteryzują się miękkim, wilgotnym podłożem, z którego ptak może wybierać kryjące się tam bezkręgowce.

Obserwacje i fotografowanie biegus rdzawego

W naszym kraju obserwowanie i fotografowanie tego gatunku możliwe jest jedynie na migracjach. To z kolei oznacza, że do tematu spotkań z tym ptakiem trzeba podejść bardzo odpowiedzialnie. Migrujące zwierzęta zatrzymują się u nas żeby odpocząć i uzupełnić zapasy tłuszczu, który jest swoistym paliwem podczas lotu. Obserwacje i fotografowanie biegusa rdzawego powinny być zatem prowadzone z najwyższą starannością o to, aby nie zaszkodzić tym ptakom.

O ile obserwacje tego gatunku nie stanowią dużego wyzwania, biegus rdzawy to duży ptak i z łatwością można go dostrzec podczas żerowania na wybrzeżu Bałtyku, o tyle fotografowanie tego gatunku może już być większym wyzwaniem. Najlepsze fotografie tego ptaka wykonamy z niskiej perspektywy, czatowanie w pozycji leżącej pod siatką maskującą w ukryciu będzie zatem dobrym pomysłem. Należy wybrać miejsce potencjalnie dogodne do żerowania tych ptaków i ustawić się odpowiednio do światła. Problemem może być jednak czas jaki w ukryciu trzeba spędzić, oczekiwanie aż ptaki się pojawią lub aż odlecą nie niepokojone może być długie i trudne.

Dieta i nawyki żywieniowe

Dieta biegus rdzawego jest zróżnicowana i obejmuje zarówno pokarm roślinny, jak i zwierzęcy. Wśród ulubionych przysmaków tego ptaka znajdują się małe bezkręgowce, takie jak robaki, mięczaki czy skorupiaki, które zdobywa, przeszukując miękkie, błotniste podłoże swoim dziobem.

Nie mniej ważne w diecie biegusa rdzawego są nasiona i pędy roślin, które stanowią istotne źródło energii, szczególnie w okresie zimowym. Warto zauważyć, że biegus rdzawy potrafi dostosować swoje nawyki żywieniowe do warunków środowiskowych, co pozwala mu przetrwać w różnych ekosystemach.

Rozród i cykl życia biegusa rdzawego

Ptak ten zajmuje tereny lęgowe w okolicach czerwca, gniazdo zazwyczaj zakłada na ziemi lub występie skalnym. Jest to proste wgłębienie, lekko wyściełane suchą trawą. Biegus rdzawy wyprowadza jeden lęg w roku, składając w czerwcu-lipcu 4, rzadko 3 jaja. Wysiadywanie trwa około 21 dni i jest zadaniem obydwoje rodziców. Co ciekawe, po wykluciu piskląt, opiekę nad nimi przejmuje wyłącznie samiec.

Młode biegusy są w pełni opierzone po 18–20 dniach od wyklucia, a dojrzałość płciową uzyskują w wieku 2–3 lat. Rozród i cykl życia biegusa rdzawego są ściśle powiązane z jego migracjami i nawykami żywieniowymi.

Migracje i trasy przelotów biegusa rdzawego

Migracje są integralną częścią cyklu życiowego biegusa rdzawego. Ten niezwykły ptak, znany ze swojej zdolności do pokonywania ogromnych dystansów, co roku przemierza tysiące kilometrów, przelatując z obszarów lęgowych na północy Europy, Azji i Ameryki Północnej do miejsc zimowania w Afryce, Azji Południowej i Australii.

Trasy przelotów biegusa rdzawego są zróżnicowane i skomplikowane. Wielu z nich przelatuje przez obszary o wysokim ryzyku, takie jak miejsca intensywnej działalności ludzkiej czy regiony o niekorzystnych warunkach atmosferycznych. Mimo to, biegus rdzawy niezmiennie podejmuje te trudne podróże, co jest kluczowe dla utrzymania jego populacji i rozmieszczenia.

Zagrożenia i ochrona biegusa rdzawego

Biegus rdzawy, mimo swojej imponującej zdolności do przetrwania w różnych warunkach, jest narażony na wiele zagrożeń. Główne z nich to utrata siedlisk związana z działalnością człowieka oraz zmiany klimatyczne. Zrozumienie tych czynników jest kluczowe dla ochrony tego gatunku. Na szczęście, podejmowane są konkretne działania ochronne. Wiele organizacji na całym świecie angażuje się w ochronę biegusa rdzawego, prowadząc badania, monitorując populacje i tworząc programy ochrony siedlisk.

Dzięki tym działaniom, populacja biegusa rdzawego jest stabilna, choć nadal wymaga stałego monitoringu. Podkreślenie znaczenia dalszej ochrony tego gatunku jest niezwykle ważne. Każdy z nas może przyczynić się do poprawy sytuacji biegusa rdzawego – choćby poprzez wsparcie organizacji zajmujących się jego ochroną, czy też poprzez zwiększanie świadomości na temat jego roli w ekosystemie.

W Polsce biegus rdzawy podlega ścisłej ochronie gatunkowej.

Ciekawostki

• Biegus rdzawy poza okresem migracji bardzo rzadko pojawia się w Polsce.
• Ptaki te mają krytyczny związek z krabami podkowiastymi, ponieważ podczas międzylądowań migracyjnych polegają na jajach krabów podkowiastych, szczególnie w miejscach takich jak zatoka Delaware.
• Biegusy rdzawe są terytorialne i sezonowo monogamiczne, a samce przybywają przed samicami i bronią terytoriów.
• Ptaki te odbywają jedną z najdłuższych migracji spośród wszystkich gatunków ptaków, pokonując ponad 9 000 mil z lęgowisk w Arktyce do zimowisk w Ameryce Południowej. Pod tym względem jednak rekordzistą jest szlamnik.

Bibliografia

• GROMADZKA J. 1998. Wader ringing at the Vistula mouth (Baltic coast, Poland) – a summary of the long-term studies. The Ring, 20, 1–2: 5–20.
• Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Arenariinae Stejneger, 1885 (1840) – biegusy (wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Van Gils, J., Wiersma, P. & Sharpe, C.J.: Red Knot (Calidris canutus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive
• Calidris canutus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Biegus_rdzawy