Szlamnik – długodystansowy podróżnik

Im więcej wiemy o ptakach, tym bardziej nas one zadziwiają. Rozwój technologii i prowadzone badania dają nam coraz więcej informacji o niesamowitych osiągnięciach skrzydlatych stworzeń. Bohaterem niedawnych ekscytujących odkryć był szlamnik. Ptak, który jak na swoje niewielkie rozmiary migruje na ogromne odległości kilka razy w roku. Czytaj dalej, szlamnik to naprawdę ciekawy i piękny ptak.

• Szlamnik – wygląd i opis gatunku
• Wymiary
• Występowanie szlamnika
• Biotop
• Pokarm
• Lęgi
• Szlamnik – globtroter
• Ochrona gatunkowa
• Galeria

Szlamnik – wygląd i opis gatunku

Szlamnik zwyczajny znany również pod nazwami szlamnik rdzawy, łacińską Limosa lapponica oraz angielską bar-tailed godwit to ptak wędrowny z rodziny bekasowatych. Wygląd tego gatunku znacznie różni się w szacie godowej i spoczynkowej. Szata godowa szlamnika charakteryzuje się rdzawobrązowym kolorem upierzenia na piersi, przedniej części głowy, szyi i brzucha. Wierzch ciała w szacie godowej również jest rdzawobrązowego koloru, ale upstrzony jest on ciemnymi cętkami. Lekko wygięty ku górze dziób ptaka gotowego do godów jest koloru żółtego.

W szacie spoczynkowej przybiera bardziej szarobrązowy kolor. Ciemne cętki na wierzchu ciała pozostają nadal widoczne, a dziób ciemnieje do szarego koloru. Młode ptaki przypominają dorosłe w szacie spoczynkowej. U tego gatunku nie występuje dymorfizm płciowy, jednak samice są odrobinę większe od samców.

Wymiary

• długość ciała to około 37 – 41 centymetrów
• rozpiętość skrzydeł od 70 do 80 centymetrów
• masa ciała zależna od płci – samce od 190 do 400 gramów, samice od 260 do 630 gramów

Występowanie szlamnika

Szlamnik zwyczajny odbywa lęgi na północy Europy i Azji, od Skandynawii po Alaskę. W sezonie lęgowym bardzo łatwo o spotkanie z tym gatunkiem na półwyspach Kolskim, Kanin, Jamał. Zimowanie odbywa wybrzeżach w zachodniej i południowej części Europy, i Afryce, od północno-zachodniej części kontynentu wzdłuż wybrzeża aż po południowe jego krańce. W Polsce widuje się je niezwykle rzadko jedynie podczas migracji. Podczas przelotów z zimowiska na lęgowisko ptaki te można spotkać nad Bałtykiem w kwietniu i maju, natomiast powrót z lęgowiska na zimowisko odbywa się jesienią na przełomie sierpnia i września.

Biotop

Ptaki te lęgi odbywają w chłodnych rejonach wysuniętych daleko na północ. Preferują podmokłe tereny z niską roślinnością najczęściej jest to tundra i strefa przejściowa pomiędzy bezdrzewną tundrą, a zadrzewioną tajgą. Ptaki te najczęściej trzymają się przybrzeżnych błotnistych obszarów i ujść rzek, gdzie łatwo mogą zdobywać pokarm.

Na zimowiska szlamniki wybierają podobny biotop, ale już w zdecydowanie cieplejszych rejonach. Są to najczęściej wybrzeża w umiarkowanej i tropikalnej strefie.

Nazwa łacińska tego gatunku Limosa lapponica (podgatunek nominatywny) wywodzi się od słowa limus oznaczającego błoto lub glinę. Natomiast dodatek lapponica to oczywiście oznaczenie Laponi gdzie jest dość pospolitym ptakiem.

Pokarm

Ptak ten żywi się w zdecydowanej większości bezkręgowcami. Najczęściej są to mięczaki, pierścienice i skorupiaki wygrzebywane długim dziobem z podmokłego i miękkiego podłoża. Sposób zdobywania pożywienia determinuje biotop w jakim ptak ten występuje. Sondowanie dziobem podłoża jest najłatwiejsze w błocie i miękkim piasku morskich wybrzeży. Okazjonalnie ptaki te żerują również na nasionach i owocnikach jagód.

Badania przeprowadzone na szlamnikach przy ujściu rzeki Manawatū wykazały, że mniejsze i z krótszym dziobem samce częściej żywią się ślimakami, które zakopują się płycej w błocie. Natomiast samice, które mają dłuższe dzioby, chętniej żerują na robakach i skorupiakach zakopanych w mule odrobinę głębiej¹.

Lęgi

Gatunek ten wyprowadza w sezonie tylko jeden lęg. Zazwyczaj samica składa do ulokowanego w suchym miejscu na ziemi gniazda 4 jajka. Gniazdo najczęściej przybiera formę płytkiej miseczki z mchu.

Jak u wielu innych gatunków obowiązek wysiadywania spełniają oboje z rodziców, ale u tego gatunku często obserwowaną praktyką jest wysiadywanie w dzień przez samicę, a w nocy przez samca.² Okres inkubacji i wysiadywania jaj trwa około 3 tygodni.

Szlamnik globtroter

Dzięki zastosowaniu nadajników geolokalizacyjnych przeprowadzono badania, które wskazały dokładne trasy przelotów tych ptaków z zimowisk na lęgowiska oraz loty na żerowiska. Efekty tych badań są wprost niewiarygodne. Szlamnik jako ptak niezbyt pokaźnych wymiarów okazał się bowiem rekordzistą długości lotu co zaskoczyło naukowców. Rekordzista w 2020 roku przeleciał z Alaski na Nową Zelandię, czyli odległość około 12 200 kilometrów w czasie 9 dni i 8 godzin BEZ PRZERWY. Był to samiec oznaczony kryptonimem 4BBRW.

Jedną z najciekawszych podróży szlamników była jednak ta zarejesrtowana u samicy o kryptonimie E7, która 24 marca 2007 roku wyruszyła z Nowej Zelandii żeby po przeleceniu 10 300 kilometrów, 7 dni i 9 godzin później dotrzeć do Morza Żółtego. Tam samica spędziła krótkie wakacje, a następnie 2 maja tego samego roku ruszyła w podróż liczącą 6 500 kilometrów na Alaskę. To jednak nadal nie był koniec podróży tej panienki. Już 30 sierpnia wyruszyła w podróż mierzącą 11 680 kilometrów i trwającą 8 dni i 5 godzin nieprzerwanego lotu, aby wrócić na miejsce startu swojej podróży na Nowej Zelandii. Jej podróż od wylotu do powrotu trwała 128 dni, nie licząc lotów lokalnych przeleciała wówczas ponad 28 480 kilometrów!

Naukowcy zbadali dokładniej te ptaki i to w jaki sposób przystosowały się one do lotów na tak dalekie dystanse i to bez zatrzymania. Okazuje się że:

1. Kiedy ptak ten spali już zapasy tłuszczu gromadzone w ciele przed wylotem (jak u większości ptaków migrujących) szlamnik spala również białka znajdujące się w mięśniach. W ten sposób taka podróż może spowodować u ptaka spadek masy ciała nawet o połowę.
2. Przystosowanie do dalekiego lotu jest naprawdę niezwykłe. Gatunek ten potrafi również zmniejszyć organy wewnętrzne, które będą bezużyteczne podczas lotu bez przerw. Zmniejsza on więc żołądek i jelito, a zwiększa nawet o 33% serce. Dzięki temu zmienia się również metabolizm organizmu, w efekcie czego we krwi ptaka pływa dużo więcej czerwonych krwinek.
3. Lot na tak duże odległości odbywa się na wysokości około 7000 metrów nad poziomem morza. Dzięki czemu ptak nie przegrzewa się podczas tak długiej aktywności fizycznej.
4. Wysokość przelotu ma znaczenie również z perspektywy tras jakie obierają ptaki. Szlamniki podczas migracji wykorzystują bowiem sztormy pacyficzne oraz prądy powietrzne.³
5. Brak przerw w locie oznacza dla ptaka długi czas bez jedzenia i picia. Niedobory uzupełniane są również z wody powstałej na skutek rozpadu tłuszczy i białek w ciele zwierzęcia.

Ochrona gatunkowa

W 2015 roku status szlamnika – limosa lapponica – został zmieniony przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody z (IUCN) z gatunku najmniejszej troski (LC) na bliski zagrożenia (NT). Liczebność populacji tego gatunku określa się na około 1 090 000 do 1 150 000 osobników. Trend populacji uważa się za spadkowy.

W Polsce jest to gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Galeria

Przypisy i źródła:

1. Ross, Tobias Alexander (2018). The roles of morphology, individuality and arrival from migration in the foraging ecology of bar-tailed godwits at the Manawatū River estuary (MSc thesis). Massey University.
2. McCaffery, B.; Gill, R. (2001). „Bar-Tailed Godwit (Limosa lapponica)”. In Poole, A.; Gill, F. (eds.). Birds of North America. 581. Philadelphia, PA: The Birds of North America, Inc.
3. https://pl.wikipedia.org/wiki/Szlamnik_zwyczajny