Paweł WarownyOdgłos charakterystycznego stukania w drzewo chyba każdy z nas kojarzy bardzo pozytywnie. Pomimo, że w Polsce występuje aż 9 gatunków dzięciołów to słyszany odgłos z dużym prawdopodobieństwem wydaje właśnie dzięcioł duży – najbardziej pospolity z polskich dzięciołów. Lektura dzisiejszego wpisu pozwoli Wam bliżej poznać tego pięknego ptaka.
- Dzięcioł duży – charakterystyka i opis
- Dzięcioł duży – występowanie
- Gniazdo i lęg
- Rozmnażanie
- Tryb życia i żerowanie
- Dzięcioł duży – ciekawostki
- Ochrona gatunkowa
Dzięcioł duży – charakterystyka i opis
Dzięcioł duży – Dendrocopos major – to pospolity, średni ptak z rodziny dzięciołowatych. Potocznie nazywany lekarzem lasu, którego obecność jest bardzo pożądana przez leśników w każdym rodzaju zalesień. Bardzo łatwy do wypatrzenia i usłyszenia. Należy do ptaków mało płochliwych co czyni go świetnym podmiotem obserwacji i idealnym modelem dla początkujących amatorów ptasiej fotografii. Nieruchomo uczepiony pnia drzewa jest łatwy do zlokalizowania, a dzięki szybkim ruchom głowy podnosi nieco poziom trudności wykonania ostrego zdjęcia. Idealny trening na start.
Dzięcioł duży to ptak wielkości szpaka, o kontrastowym biało-czarnym upierzeniu z elementami czerwieni. Wierzch ciała, skrzydeł, ogona oraz kupra czarny, gardło oraz pierś białe przedzielone czarną pręgą. Dzięcioła dużego można odróżnić od innych dzięciołów za pomocą jaskrawoczerwonej dolnej części brzucha i podogonia. Jest to charakterystyczna dla tego gatunku cecha upierzenia.
Na wierzchu szyi dwie białe plamy, podobne występują też na barkach oraz skrajnych sztywnych sterówkach. Charakterystyczny czarny lub ciemnoszary dziób wyglądem przypominający mocne twarde dłuto. Nogi szare, tęczówka oka czerwona. Czteropalczaste nogi przystosowane do długotrwałego uczepienia się na pionowych gałęziach i pniach drzew.
Dzięcioł duży jest często mylony z innymi dzięciołami występującymi w Polsce. Z powodu podobieństw w wyglądzie i identycznego sposobu gniazdowania i żerowania mylony jest najczęściej z dzięciołem białogrzbietym, dzięciołem białoszyim, dzięciołem trójpalczastym. Młode osobniki często są brane za dzięciołka lub dzięcioła średniego.
Dymorfizm płciowy bardzo wyraźny. Płeć ptaka łatwa do odróżnienia poprzez czerwoną poprzeczną pręgę na tyle głowy występującą u samców, której natomiast brak u samicy.
Wymiary dzięcioła dużego
- Długość ciała około 21 – 25 centymetrów
- Rozpiętość skrzydeł od 20 centymetrów u młodych osobników do nawet 40 centymetrów u dorosłych odobników
- Waga około 75, do 90 gramów
Dzięcioł duży – występowanie
Występuje na terenie całej Europy, północnej Afryki oraz północnej i środkowej Azji. Najczęściej widywany w koronach drzew podczas żerowania. Prowadzi osiadły tryb życia choć część populacji migruje w okresie jesiennym.
Dzięcioł duży jest w Polsce mocno rozpowszechnionym, średnio licznym gatunkiem lęgowym. Jest to najliczniej spotykany w naszym kraju ptak spośród całej rodziny dzięciołowatych. Można go spotkać w zasadzie w każdym rodzaju drzewostanów przez cały rok na terenie całego kraju.
Biotop
Dzięcioł duży na swoje siedliska wybiera najczęściej stare lasy liściaste lub sosnowe. Można go jednak spotkać również w małych drzewostanach, śródpolnych kępach drzew, ogrodach i parkach nawet w centrach dużych miast. Jest mało wymagającym gatunkiem jeżeli chodzi o typ zadrzewienia oraz wysokość nad poziomem morza.
Dzięcioł duży – Gniazdo i lęg
Obie płci pracują nad wykuwaniem dziupli w pniu lub bocznych konarach drzew. Dzięcioły duże podobnie jak inne ptaki z rodziny dzięciołowatych wykuwają dziuple najchętniej w żywych drzewach, choć preferują pracę w miejscu gdzie pień jest uszkodzony. Bardzo rzadko zdarza się, że na gniazdo wybierane są całkowicie zdrowe drzewa.
Wlot do dziupli ma około 4,5-4,5 centymetrów co odróżnia je od dziupli np. dzięcioła zielonego lub czarnego, które wykuwają dziuple o większym wlocie. Przed okresem lęgowym zazwyczaj wykuwa nową dziuple, rzadko korzysta z lokum zeszłorocznego. Zdarzają się również pary korzystające z budek lęgowych.
Rozmnażanie
Dzięcioł duży tworzy pary monogamiczne, które wyprowadzają jeden lęg rocznie. W okresie lęgowym samica składa około pięciu do siedmiu jaj, które następnie wysiadywane są w dziupli przez oboje rodziców. Jaja są białe, z twardą połyskliwą skorupką. Wymiary jajka to około 26 milimetrów wysokości i 19 milimetrów szerokości.
Po około dwóch tygodniach wykluwają się pisklęta, które są typowymi gniazdownikami. Nie opuszczają one dziupli przez okres do 25 dni. Młode bardzo łatwo zlokalizować ponieważ po wykluciu są one bardzo hałaśliwe, a jedno z nich zazwyczaj wygląda z dziupli oczekując powrotu rodziców. Dokarmianiem, również po opuszczeniu przez pisklęta dziupli, zajmują się zarówno samiec jak i samica.
Tryb życia i żerowanie dzięcioła dużego
Na wiosnę i w lecie dzięcioł duży żywi się najchętniej larwami owadów wydobywanych spod kory drzew. Podczas zimy, kiedy dostęp do pokarmu żywego jest dużo trudniejszy wzbogaca on swoje menu o nasiona sosny i świerka oraz owoce. Dzięcioł duży może też być gościem w naszym przydomowym karmniku o ile wywiesimy w nim słoninę lub mieszanki tłuszczowe.
Dzięcioły kojarzone są najczęściej z wyjadaniem korników, ale nie pogardzą one również padliną oraz jajami i pisklętami innych ptaków. Pokarmem dla dzięcioła dużego mogą być również mszyce, co jest niespotykane wśród ptaków o takich rozmiarach.
Dzięcioł duży – ciekawostki
- Podczas zimowych spacerów możemy natknąć się na widok drzewa wokół którego rozsypana jest masa rozłupanych sosnowych lub świerkowych szyszek. To jasna oznaka, że gdzieś wśród korony tego drzewa znajduje się tak zwana kuźnia. Jest to miejsce złączenia dwóch gałęzi, w którym dzięcioł duży blokuje szyszki, a następnie wydziobuje smakowite nasiona.
- Dzięcioł duży jak i pozostałe dzięcioły nazywany jest leśnym doktorem i lekarzem drzew. Spowodowane jest to zachowaniem podczas żerowania na pniach drzew. Dzięcioły często nasłuchują czy pod korą słychać charakterystyczne chrobotanie. Następnie szybkimi mocnymi uderzeniami wydziobuje otwór, aby swoim długim językiem wydobyć szkodniki niszczące drzewa. Dla dzięcioła jest to smaczny i kaloryczny posiłek, dla drzewa ratunek przed szkodnikami. Owe nasłuchiwanie budzi proste skojarzenia do widoku lekarza nasłuchującego pacjenta przez stetoskop.
Jeśli spotkacie na spacerze dzięcioła dużego lub inne ciekawe ptaki, swoje obserwacje możecie zgłosić na stronie internetowej – https://www.ornitho.pl/.
Ochrona gatunkowa
Dzięcioł duży, podobnie jak wszystkie inne dzięcioły w Polsce, objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.
Bibliografia i przypisy:
- http://blascozumeta.com/specie_files/08760_ENG_Dendrocopos_major_aranzadi.pdf
- http://m-sto.org/artykuly/monografia%20pnm/278.pdf