Etyka obserwatora przyrody – 15 zasad

Obserwacje przyrody w Polsce mają coraz więcej fanów. Zainteresowanych podglądaniem ptaków, motyli, ssaków i wszystkich innych zwierząt jest coraz więcej osób. Z jednej strony bardzo mnie to cieszy, ponieważ coraz więcej osób jest świadomych konieczności aktywnej ochrony przyrody. Z drugiej stwarza to niebezpieczeństwo niepokojenia zwierząt. Nieodpowiedzialne podejście to tego hobby może stwarzać szkody w przyrodzie, dlatego tak ważna jest etyka obserwatora przyrody.

• Etyka obserwatora przyrody
• Zasady etycznej obserwacji zwierząt
• Przekaz końcowy

Etyka obserwatora przyrody

Swój wywód na temat etycznego podglądania przyrody zacznę od birdwatchingu. Ptaki są najliczniejszą grupą zwierząt jakie możemy podglądać i to właśnie obserwacje ptaków cieszą się u nas największym zainteresowaniem. Dodatkowo to właśnie ptaki wydają się najbardziej wrażliwą na nasze działania grupą zwierząt.

Zasady etycznej obserwacji zwierząt

Dla każdego obserwatora dobro zwierząt ZAWSZE powinno stać na pierwszym miejscu. Każdorazowo należy je traktować jak priorytet ponad wykonaniem wspaniałej fotografii czy niesamowitą obserwacją. Oto kilka reguł, których powinien przestrzegać każdy odpowiedzialny miłośnik przyrody:

1. Swoje obserwacje zawsze prowadź w możliwie jak najmniej inwazyjny sposób.
2. Nie fotografuj ptaków w gnieździe – jeśli przypadkiem natkniesz się na ptasie gniazdo, powoli i spokojnie odejdź na bezpieczną odległość. Wiele gatunków ptaków potrafi porzucić lęg, jeśli choćby wyczuje zapach człowieka przy gnieździe. Dodatkowo Twoja obecność przy gnieździe może wzbudzić zainteresowanie drapieżników i zdradzić miejsce jego ukrycia. Fotografię i badanie gniazd pozostaw zawodowcom.
3. Nie rozpowszechniaj informacji o miejscach przebywania czy lęgu rzadkich gatunków ptaków i innych rzadkich zwierząt. Przekazanie takiej informacji innym obserwatorom niestety może skończyć się pielgrzymkami fotografów przyrody, co w efekcie może skutkować porzuceniem lęgowiska/żerowiska.
4. Bezwzględnie przestrzegaj zasad ochrony przyrody – w szczególności zapoznaj się z obostrzeniami ochrony gatunkowej zwierząt oraz zasadami użytkowania parków narodowych, rezerwatów i innych terenów objętych ochroną.
5. Przestrzegaj podstawowych norm prawa. Pamiętaj, że aby wejść na tereny prywatne wpierw musisz uzyskać zgodę na takie działania od właściciela tego terenu.
6. Nie wprowadzaj zmian w ekosystemie. W szczególności tyczy się to fotografów przyrody, którzy często pozwalają sobie na zmiany w zastanym miejscu celem usunięcia obiektów przysłaniających kadr zdjęcia. Jeśli już potrzebujesz coś zmienić, pamiętaj, aby miejsce po sesji foto pozostawić w takim samym stanie, w jakim je zastałeś.
7. Nie wab zwierząt przy pomocy odtwarzania ich odgłosów z głośnika. Taka praktyka jest popularna szczególnie wśród obserwatorów ptaków, którzy odtwarzając lub naśladując głosy tokowe ptaków wabią przedstawicieli konkretnego gatunku na potrzeby wykonania zdjęcia. Takie działania wprowadzają ptaki w dezorientację i mogą je płoszyć. Nagrania głosów ptaków dostępne w internecie często są nagraniami głosu tzw. samców alfa. Kiedy ptak tego samego gatunku usłyszy odtwarzany głos dużo potężniejszego osobnika może nawet w strachu porzucić rewir lęgowy. Odtwarzanie głosów powinno pozostać wyłącznie w gestii osób prowadzących specjalistyczne badania.
8. Etyka obserwatora przyrody to również aktywne działanie w kierunku ochrony przyrody, siedlisk ptaków i innych zwierząt.

9. Uszanuj odpoczynek zwierząt. W szczególności zakazane jest fotografowanie zwierząt hibernujących na zimę. Wybudzenie zwierzęcia może się skończyć dla niego nawet śmiercią – mowa tu na przykład o nietoperzach.
10. Dostosuj sprzęt do potrzeb fotografii i obserwacji przyrodniczej. Swoje zdjęcia wykonuj z możliwie dalekiej odległości – tutaj będzie pomocna wysoka ogniskowa obiektywu. Zadbaj również o to, aby migawka Twojego aparatu nie robiła nazbyt dużego hałasu. Zrezygnuj z używania lamp błyskowych. Zainwestuj w optykę do obserwacji, w ten sposób będziesz mógł prowadzić obserwacje z dużej odległości nie niepokojąc zwierząt.
11. Zgłaszaj swoje obserwacje w naukowych bazach danych. W ten sposób możesz mieć swój czynny wpływ na badania mające na celu ochronę rzadkich gatunków zwierząt.
12. Jeśli widzisz nieodpowiednie zachowanie – reaguj. Niszczenie siedlisk, płoszenie, kaleczenie czy zabijanie ptaków jest nielegalne. Jeśli jesteś świadkiem takich działań zgłoś to odpowiednim służbom. Widzisz rodzinę karmiącą kaczki chlebem – opowiedz, dlaczego to działanie na niekorzyść ptaków.
13. Zachowaj umiar w wabieniu poprzez dokarmianie. Dokarmianie dzikich zwierząt może mieć wiele negatywnych skutków. Coraz bardziej popularne są komercyjne czatownie, do których wabi się drapieżniki – ptaki szponiaste, wilki czy nawet niedźwiedzie. Takie działanie negatywnie wpływa na ekosystem. Przez dokarmianie drapieżników ich liczebność kumuluje się wokół terenu dokarmiania.
    
    O tym dlaczego wabienie drapieżników pod czatownie jest nieetyczne rozmawiałem z dr hab. Romanem Gulą w wywiadzie – Wilk – o życiu i zwyczajach wilka – sprawdź!
    
14. Zwiększaj swoją wiedzę – im więcej wiesz, tym lepiej będziesz potrafił zachować się w terenie.
15. Zachowaj umiar. Zwierzęta to nie Pokemony, nie musisz złapać w kadr ich wszystkich.

Przekaz końcowy

Etyka obserwatora przyrody nie jest czymś, co trudno przyswoić. Wiele z powyższych zasad wynika z obowiązującego prawa i zdrowego rozsądku. Przestrzeganie tych reguł pozwoli Ci cieszyć się pięknym hobby ze spokojnym sumieniem. Weź lornetkę, aparat i ruszaj w teren! Owocnych łowów!

Nie wymyślałem koła od nowa, powyższe zasady to skrót najważniejszych reguł opisanych przez wielu bardziej doświadczonych obserwatorów, przyrodników i fotografów przyrody. Podobny kodeks etyczny możesz znaleźć na stronie Związku Polskich Fotografów Przyrody.