Biała pierzysta kuleczka na długim patyczku przeskakująca z gałązki na gałązkę to raniuszek. To chyba najbardziej trafny opis tego ptaka jaki można zawrzeć w jednym zdaniu. O raniuszku można jednak powiedzieć dużo więcej interesujących rzeczy i to właśnie dziś otrzymujesz. Jeśli zainteresował Cię wstęp to mam nadzieję bohater dzisiejszego artykułu zapewni jeszcze więcej.

Raniuszek zwyczajny - Aegithalos caudatus
Aegithalos caudatus

Raniuszek zwyczajny – opis ptaka

Raniuszek zwyczajny (Aegithalos caudatus) to częściowo wędrowny gatunek ptaka z rzędu wróblowych. Pierwsze skojarzenie jakie nasuwa się na myśl widząc zachowanie raniuszka zwyczajnego to – sikora. Raniuszek jednak sikorą nie jest, jego tułów jest dużo bardziej kulisty i posiada nieproporcjonalnie długi ogon. Obie płcie tego gatunku ubarwione są identycznie. Raniuszek zwyczajny ma czarny grzbiet i skrzydła. Lotki (pióra skrzydła) są czarnobrązowe z białym obramowaniem. Długi czarny ogon stanowi aż 66% długości całego ciała ptaka. Reszta ptaka ubarwiona na biało, na barkach i kuprze pojawia się czerwonawy nalot, na brzuchu nalot w kolorze różu. Nalot ten widoczny szczególnie u starszych osobników.

Oko raniuszka to czarnobrązowa perła, dziób malutki również czarny, zakończony spiczasto. Młode osobniki ubarwione są na szaro i nie posiadają czerni na wierzchu ciała.

Wymiary

  • długość ciała – 13 – 16 centymetrów
  • długość ogona – 6 -10 centymetrów
  • rozpiętość skrzydeł – 16 – 19 centymetrów
  • masa ciała – około 7 – 10 gramów
Raniuszek zwyczajny
Raniuszek zwyczajny

Występowanie gatunku

Zasięg występowania raniuszków to większa część Europy oraz Azja. W Europie spotkać je można praktycznie wszędzie poza północną częścią Półwyspu Skandynawskiego. W Azji zamieszkują pas środkowy kontynentu aż po Japonię.

W Polsce jest to gatunek średnio liczny lęgowy. Według danych z Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych za 2008 – 2012 liczebność raniuszka w Polsce liczyła od 80 do 120 tysięcy par. Spotkać je można na terenie całego kraju. W górach granica ich występowania to wysokość około 1100 m n.p.m.

Raniuszek - Aegithalos caudatus
Raniuszek

Biotop

Raniuszek to gatunek ściśle związany z drzewami, odpowiednim środowiskiem dla niego jest więc takie w drzewa obfitujące. Można je spotkać w lasach liściastych, mieszanych, borach, puszczach, śródpolnych zadrzewieniach, zagajnikach, nieużytkach z drzewami liściastymi. Również, ale rzadziej można je spotkać bliżej ludzi w parkach i ogrodach. Ponieważ nie są to dobrzy lotnicy, a ich rozmiar pozwala łatwo się ukryć w gęstwinie raniuszek preferuje miejsca w bujną roślinnością. Często można spotkać je wśród brzóz ponieważ to na nich najczęściej buduje gniazdo.

Czym żywi się raniuszek?

Z powodu bardzo małego i słabego dzioba raniuszek nie jest w stanie poradzić sobie z twardymi skorupkami czy łupinami nasion. Żywi się on więc prawie wyłącznie owadami, ich larwami i jajami. Chętnie zjada mszyce, pająki i wyjada ich jajka składane np. w rozgałęzieniach gałęzi czy pęknięciach w korze. W okresie letnim kiedy dostępny jest miękki pokarm chętnie żywią się również jagodami.

Charakterystyczny dla raniuszka jest sposób poszukiwania pożywienia. Mały energiczny ptak nieustanie pozostaje w ruchu przeskakując z gałązki na gałązkę czujnie rozglądając się po zakamarkach gałęzi i liści. Nie żeruje zbierając pokarm z ziemi. Podobnie do sikor (do których rodziny były poprzednio zaliczane) potrafią podczas jedzenia wyczyniać cyrkowe akrobacje. Na przykład zwisając do góry nogami trzymając się jedną nogą gałązki, a drugą przytrzymując liść, spod którego wyjadają mszyce.

Raniuszek - zwyczaje i gniazdo raniuszka 1
Raniuszek

Głos raniuszka

Raniuszek zwyczajny – autor nagrania – Frank Holzapfel – źródło – xeno-canto.org

Zwyczaje lęgowe i gniazdo raniuszka

Para raniuszków chcąca wyprowadzić lęg potrzebuje do tego celu odpowiedniego lokum. Gniazdo raniuszka to konstrukcja zwisająca lub wpasowana w rozgałęzienie konarów lepianka z mchu, źdźbeł trawy i pajęczyn. Budowa takiego gniazda zajmuje parze około 3 tygodni przez, które ptaki nie rozstają się na chwilę. Budowa gniazda rozpoczyna się od podestu i podłogi, następnie pracowite ptaki wiją ściany, aby całość zwieńczyć sufitem i owalnym otworem wlotowym.

Gniazdo raniuszka oczywiście ma odpowiedni wystrój, na który składa się gruba poduszka z piórek i mchu. Ponieważ budowa jest trudna i czasochłonna wypada zadbać o jej odpowiednie ubezpieczenie. Dlatego też ptaki te wykorzystują porosty i korę brzozy do oblepienia zewnętrznej warstwy, dzięki czemu gniazdo raniuszka jest bardzo dobrze ukryte.

Lęgi

W przeciągu roku dobrana para może wyprowadzić dwa lęgi w każdym z nich samica składa około 8-10 jaj, które następnie samodzielnie wysiaduje przez 12-13 dni. Przez ten czas jest ona dokarmiana przez samca. Po wykluciu pisklęta, które są gniazdownikami dokarmiane są przez obojga rodziców. Po około 2-3 tygodniach pisklęta opuszczają gniazdo.

młody raniuszek
Młody raniuszek

Wczesne wiosenne lęgi raniuszków, kiedy ich gniazdo nie jest jeszcze dobrze ukryte z powodu małej liczby liści, często bywają plądrowane przez drapieżniki.

Ochrona gatunkowa raniuszka

Raniuszek – Aegithalos caudatus – jest w Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową. Co to dokładnie oznacza dowiesz się po przeczytaniu innego mojego artykułu – Na czym polega ochrona gatunkowa zwierząt?

Ciekawostki:

  • Poza raniuszkiem zwyczajnym w Polsce można również spotkać raniuszki czarnobrewe z podgatunku A. caudatus europaeus.
  • Sroga zima potrafi bardzo mocno przetrzebić populację raniuszków. Są one szczególnie podatne na pokrycie szronem i lodem gałązek i liści, z których pozyskują jedzenie. W takich warunkach raniuszki głodują.
  • Najłatwiej obserwować raniuszki jesienią, zimą i wczesną wiosną zanim wyrosną liście. Podczas okresu lęgowego są to bardzo skryte ptaki.
  • Polska Komisja Faunistyczna używa nazwy gatunkowej raniuszek. Bez dodania zwyczajny.
  • Podczas srogich zim często można spotkać grupki ptaków siedzące przytulone na gałązce. W ten sposób ptaki wzajemnie się ogrzewają, aby zminimalizować utratę ciepła.
  • Zdarza się, że łączna waga złożonych podczas jednego lęgu jaj przekracza wagę całkowitą samicy. Potrafi ona w jednym lęgu złożyć np. 10 jaj, każde o wadze około 0,9 grama sama ważąc około 9 gramów. Współczynnik stosunku masy jaj w lęgu do masy ciała samicy u raniuszka jest jednym z najwyższych w Polsce.
  • Raniuszek jest symbolem Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków, którego jestem członkiem 🙂 Logo zaprojektował Jerzy Desselberger, pełni ono swoją funkcję od 1993 roku.
Raniuszek - zwyczaje i gniazdo raniuszka 2
Oceń treść
[Głosów: 44 Średnia ocena: 4.8]