Sójka – jak wygląda sójka i czy lata za morze?

Sójka to dość pospolity i bardzo charakterystyczny ptak, który doczekał się nawet wiersza na swój temat. Dziś postaram się opowiedzieć Wam więcej o tym wspaniałym ptaku i ostatecznie wyjaśnić kwestie jego domniemanych zamorskich wycieczek. Jeśli jesteś ciekawy, jak wygląda sójka, jakie ma zwyczaje i jak to jest z jej wycieczkami za morze, czytaj dalej. Myślę, że kilka informacji, jakie znajdziesz tutaj na temat sójki na pewno Cię zaskoczy.

• Jak wygląda sójka
• Wymiary
• Występowanie i biotop
• Co je sójka
• Lęgi
• Czy sójka lata za morze?
• Ochrona gatunkowa
• Ciekawostki

Jak wygląda sójka

Sójka zwyczajna ( łac. Garrulus glandarius, eng. jay) to średniej wielkości ptak z rodziny krukowatych. W Polsce, wobec tego ptaka używa się także nazwy sójka żołędziówka.

Gatunek ten jest dość łatwy do identyfikacji nawet dla początkującego obserwatora ptaków. Zdecydowanie jest to najbardziej barwny przedstawiciel rodziny krukowatych. Większa część upierzenia przybiera pastelowy kolor rdzawobrązowy. Kuper i pokrywy dolne ogona są białe, natomiast sterówki i końcówki skrzydeł czarne. Na głowie również dominuje kolor brązowy, jednak dość wyraźnie odróżnia się białe czoło z ciemnym kreskowaniem oraz mocno kontrastujący czarny wąs ciągnący się od kantarka ku szyi. Mocny dziób u tych ptaków przybiera zazwyczaj kolor stalowy lub czarny, nogi zaś są koloru jasnobrązowego.

Nie wiesz czym są sterówki, lotki lub kantarek? Sprawdź słownik pojęć ornitologicznych >>

Najbardziej charakterystycznym elementem ubarwienia sójki jest lusterko na skrzydle. Pióra układają się tam w błękitno-biały panel z czarnym kreskowaniem. Niebieskie lusterko, podobnie jak i inne cechy wyglądu występują zarówno u samców, jak i u samic. Obie płci są również podobnej wielkości. U tego gatunku nie występuje dymorfizm płciowy.

Młode sójki wyglądają podobnie do dorosłych, można je jednak odróżnić po mniejszej ilości czarnych kresek na czole i bardziej czerwonawym odcieniu upierzenia.

Wymiary

• Długość ciała około 32 – 35 centymetrów
• Rozpiętość skrzydeł od 52 do około 58 centymetrów
• Masa ciała około 150 – 180 gramów

Występowanie i biotop

Sójka zwyczajna (gatunek nominatywny) zamieszkuje niemal całą Eurazję oraz Afrykę w części północno-zachodniej. W Europie północna granica występowania tego gatunku kończy się na kole podbiegunowym. W Azji zaś nie zapuszczają się one tak daleko na północ, zamieszkują głównie środkowy pas kontynentu oraz liczniej na wschodnim wybrzeżu (Chiny, Japonia, Tajlandia).

W Polsce sójka zwyczajna jest pospolitym i licznie występującym ptakiem lęgowym. W gruncie rzeczy można je spotkać na terenie całego kraju, w górach gatunek ten widywany jest do wysokości około 1400 metrów nad poziomem morza.

Dawniej typowym biotopem dla sójki były grądy i lasy typu mieszanego, jednak wraz z rozwojem infrastruktury ludzkiej ptaki te, podobnie jak większość krukowatych nauczyły się korzystać z zalet bliskości człowieka. Najczęściej można je spotkać w lasach i parkach z dużą ilością dębów, jednak nie jest to im koniecznie potrzebne. Ptaki te są pospolitym widokiem w polskich parkach, sadach, zadrzewieniach śródpolnych, ogrodach, ogródkach działkowych. Unikają one jednak obszarów bezdrzewnych oraz rozległych borów iglastych.

Co je sójka?

Jadłospis sójki uzależniony jest od pory roku, zazwyczaj przeważa w nim pokarm roślinny. Wyjątkiem jest okres lęgowy, kiedy menu wzbogacone jest owadami, ich larwami, bezkręgowcami, małymi gryzoniami, jaszczurkami, pisklętami innych ptaków i zrabowanymi z gniazd jajkami. Pokarm odzwierzęcy to główne źródło żywienia piskląt tego gatunku.

Z roślinnych przysmaków sójki na pierwszy plan wysuwają się oczywiście żołędzie. To przez ogromne upodobanie tych ptaków do tego pożywienia wzięła się nazwa sójka żółędziówka. Apetyt na żołędzie jest również przyczyną, przez którą ptaki te są pomocą dla leśników. Podczas jesieni sójki zbierają spod dębów żołędzie i ukrywają je w licznych spiżarniach, o których często później zapominają. W ten sposób sójka zwyczajna przyczynia się one do rozsiewania dębów. Poza żołędziami w roślinnym menu tych ptaków znajdują się również orzechy, owoce buku, nasiona, czereśnie.

Najczęściej widuje się je żerujące w koronach drzew, rzadziej na ziemi.

Lęgi

Sójka zwyczajna wyprowadza w roku jeden lęg, ale w przypadku jego utraty często go powtarza. Sójki dobierają się w monogamiczne pary podczas grupowych schadzek na kilku wybranych drzewach. Dobrane w parę ptaki budują gniazdo zazwyczaj w środkowej partii korony drzewa w rozgałęzieniu konarów przy pniu lub na rozwidleniu gałęzi. Gniazda sójek ulokowane są nie wyżej niż 5-6 metrów nad ziemią. Są to dość luźne i płaskie konstrukcje zbudowane ze splecionych gałązek i patyków, wykończone wewnątrz miękkimi częściami roślin, sierścią, mchem i trawą.¹

Oba ptaki z pary podczas lęgu są bardzo aktywne. Wspólnie budują gniazdo, wysiadują jajka i karmią pisklęta. W czasie sezonu lęgowego ptaki tego gatunku są dużo bardziej skryte i płochliwe. W pobliżu gniazda zachowują szczególną ostrożność i ciężko je wówczas wypatrzeć.

Samica rozpoczyna składanie jaj na przełomie kwietnia i maja, codziennie jedno jajko i tak przez 5 do 7 dni. Wysiadywanie jaj trwa około 16-17 dni od złożenia pierwszego lub drugiego jajka. Jeśli para z jakiś powodów straci pierwszy lęg i nie jest jeszcze za późno, podejmuje drugą próbę, ale tym razem z mniejszą ilością jajek, około 3-4.

Pisklęta sójki to typowe gniazdowniki, które swoje pierwsze dni życia spędzając w gnieździe pilnowanym przez rodziców. Młode opuszczają je dopiero po upływie około trzech tygodni. Po opuszczenia gniazda młode nadal pozostają pod opieką rodziców, którzy je dokarmiają i strzegą przed drapieżnikami.

Czy sójka lata za morze?

Teza zawarta w zgrabnej rymowance z wiersza Jana Brzechwy jest prawdziwa, ale tylko częściowo. Otóż sójka to gatunek częściowo migrujący. Ptaki te decydują się na migrację wtedy, kiedy są do tego zmuszone. Polskie sójki wiodą zazwyczaj osiadły tryb życia. Warunki w naszym kraju rzadko bywają tak trudne, żeby ptaki z polskich populacji musiały migrować. Wiersz natomiast opowiada o jesiennej aktywności tego gatunku, kiedy ptaki te zbierają zapasy na zimę i wówczas faktycznie latają w poszukiwaniu pożywienia na mniejsze odległości.

Jednak co roku na wybrzeżu Bałtyku można obserwować liczne stada migrujących sójek. Są to zazwyczaj ptaki bytujące na północy Europy, które na zimowiska wybierają cieplejsze południowo-zachodnie rejony kontynentu.

Ochrona gatunkowa

W Polsce sójka – Garrulus glandarius – ze względu na swoją pożyteczną działalność objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Jest to gatunek określany przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody jako najmniejszej troski. Europejska populacja tego gatunku szacowana jest przez BirdLife International na od 30 do 66 milionów par².

Ciekawostki

• Przez fakt roznoszenia na różne odległości żołędzi sójka przyczynia się do rozsiewania dębów. Jest to bardzo ważne, ponieważ żołędzie to prawdziwe kolosy w świecie nasion, przez co dęby rozsiewają się bardzo powoli na dłuższe dystanse. Sójka jest w tym zakresie świetnym sojusznikiem leśników.
• Niebieski panel na skrzydle ptaka nie ma w sobie ani krzty błękitnego barwnika. Niebieski odcień lusterka na skrzydle to efekt rozszczepienia światła, które odbite przez specjalną strukturę pióra wraca do naszych oczu w kolorze błękitu.
• Sójka to leśny alarm. Jest to bardzo czujny ptak, który w chwili zagrożenia alarmuje głośnymi wrzaskami całą okolicę. Inne zwierzęta nauczyły się zatem korzystać z takiej hałaśliwej sąsiadki i reagują na ostrzegawcze wrzaski tych ptaków.
• Jak inne ptaki z rodziny krukowatych, sójki cechują się wysoką inteligencją.
• Spiżarnie sójek zazwyczaj są bardzo małe, a to z bardzo praktycznych względów. Gdyby do spiżarni dobrał się intruz cały jesienny wysiłek poszedłby na marne. Zatem w jednej kryjówce ptak nie kryje więcej niż 1 do maks 3 żołędzi. Jeden ptak w sezonie może stworzyć nawet kilka tysięcy takich kryjówek.
• Ptaki te w nietypowy sposób dbają o higienę. Jako że doskonale znają swój teren, dobrze wiedzą, gdzie mogą znaleźć mrowiska, które są dla nich niczym SPA. Wystarczy tylko wylądować na środku mrowiska, trochę pogrzebać, poskakać, a oszalałe ze wściekłości mrówki zaczną przeganiać intruza. Sójkom właśnie o to chodzi. Nauczyły się one, że pancerz w postaci piór to świetna ochrona, a kwas mrówkowy, którym owady się bronią to doskonały odkażacz.³
• Sójka to bardzo różnorodny gatunek, w zależności od areału jej występowania dzieli się on na liczne podgatunki. Na ten moment jest ich 34.
• Najstarsza żyjąca na wolności sójka dożyła sędziwego wieku 16 lat i 9 miesięcy.⁴

Przypisy i bibliografia

1. Wikipedia – https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C3%B3jka_zwyczajna
2. Dane z 2015 roku, BirdLife International – https://www.iucnredlist.org/species/103723684/118779004
3. Jej wysokość gęś – Jacek Karczewski, Wydawnictwo Poznańskie 2019
4. Robinson, R. 2005. „BirdFacts: profiles of birds occurring in Britain & Ireland” (On-line). Jay Garrulus glandarius [Linnaeus, 1758].