Kawka zwyczajna – ptak polskich miast

Zabudowa miejska to idealne warunki dla życia niektórych gatunków ptaków, które nauczyły się czerpać korzyści z bliskości człowieka. Jednym z gatunków ptaków, które najczęściej widujemy w polskich miastach jest kawka zwyczajna i to właśnie o niej dziś Wam opowiem. Z dzisiejszego artykułu dowiesz się jak wygląda kawka, jak i gdzie żyje, co je i jakie ciekawostki wiążą się z tym miejskim ptakiem. Zapraszam.

• Jak wygląda kawka zwyczajna?
• Występowanie
• Biotop
• Pożywienie
• Obyczaje i zachowanie kawki
• Obserwacje kawki
• Lęgi kawki zwyczajnej
• Ochrona gatunkowa
• Kawka – ciekawostki o ptaku

Jak wygląda kawka zwyczajna?

Kawka zwyczajna (Corvus monedula) to średniej wielkości ptak z rodziny krukowatych. Jest to najmniejszy spośród przedstawicieli ptaków krukowatych występujących w Polsce, wielkością przypominający gołębia. Charakteryzuje się czarno szarym ubarwieniem piór. Głowa i spód ciała kawki mają kolor srebrzystej szarości, zaś wierzch, skrzydła i ogon połyskująco czarne. Na głowie ptaka, od czoła do karku występuje charakterystyczna czarna czapka.

Obie płci ubarwione są jednakowo. Nogi ptaka mają kolor czarny. Dziób również koloru czarnego jest dość szeroki, spiczaście zakończony. Tęczówka oka u młodych osobników ma kolor brązowawy, a z wiekiem staje się srebrzysto-błękitna₁.

Osobniki stare często ulegają siwieniu, dlatego można spotkać te ptaki nakrapiane białym kolorem.

Wymiary

• długość ciała od 30 do 39 centymetrów
• rozpiętość skrzydeł od 65 centymetrów do 73 centymetrów
• wielkość czaszki razem z dziobem do 69 milimetrów
• masa ciała około 136-265 gramów

Występowanie

Kawkę możemy spotkać na terenie prawie całej Europy. Jedynie Skandynawia jest terenem w Europie, którego ptaki te nie opanowały całkowicie. W okresie lęgowym kawka również występuje w Środkowej Azji, a na Bliskim Wschodzie ptak ten ma zimowiska. Kawka migruje na krótkie dystanse, lecz na większości starego kontynentu prowadzi osiadły tryb życia gdyż warunki nie zmuszają ich do zmiany otoczenia nawet zimą.

W Polsce jest to średnio liczny gatunek występujący głownie na niżu, ale spotkać można je na terenie całego kraju. Zimą ich liczebność w Polsce wzrasta ponieważ ich populację zasilają ptaki migrujące z północnego-wschodu. Można je najczęściej spotkać w dużych stadach mieszanych z gawronami.

Dowiedz się więcej o ptakach zimujących w Polsce w artykule – Ptaki zimujące w Polsce – które ptaki zostają u nas na zimę?

Biotop

Kawka jest typowym gatunkiem synantropijnym, oznacza to, że przystosował się on do życia w pobliżu ludzkich osiedli. Zanim jednak to nastąpiło, ptaki te zamieszkiwał tereny obfite w skupiska starych, dziuplastych drzew lub szczeliny skalne, które mogły służyć im za miejsce na gniazdo. Aktualnie ptaki te bardzo chętnie korzystają z kryjówek, jakich dostarcza im ludzka zabudowa. Możemy je spotkać w miastach, miasteczkach, na wsiach. Wszędzie gdzie znajdą odpowiednie miejsce na gniazdo i łatwy dostęp do pożywienia.

Kawki korzystają głównie ze starej zabudowy oferującej wiele szczelin, niezabezpieczonych wlotów itd. Chętnie zakładają gniazda w otworach wentylacyjnych. Nowoczesne budynki oferują mniej takich kryjówek, dlatego dużo więcej tych ptaków bytuje na obrzeżach miast niż w centrum₂.

Pożywienie

Kawka zwyczajna zmienia swój jadłospis w zależności od pory roku. Podczas okresu lęgowego podstawą jej diety są owady, ich larwy, ślimaki, bezkręgowce, jagody, a od czasu do czasu nawet drobne gryzonie. W zimie ptaki te w populacjach wiejskich żywią się głównie ziarnami zbóż, stada żyjące zaś w miastach są wszystkożerne, bardzo często pozyskują pożywienie na odpadkach i śmietnikach.

W trakcie sezonu lęgowego kawki czynią szkody w lęgach innych ptaków. Podobnie jak inne krukowate wybierają one jaja i pisklęta ptaków śpiewających.

Obyczaje i zachowanie kawki

Ptaki te tworzą niewielkie, rodzinne stada, które zimą łączą się z innymi w większe struktury, często mieszane z gawronami. Dość łatwo zaobserwować dobór ptaków w pary w takim stadzie. Wybrankowie zazwyczaj lecą blisko siebie. Dobór partnerów polega u nich jednak na pragmatyzmie i łączy się z silną hierarchią, w jakiej żyją te zwierzęta.

Charakterystyczny dla kawek jest sprawny system obronny stada, działający na zasadzie jeden za wszystkich, wszyscy za jednego. Ptaki te odruchowo atakują potencjalnego drapieżnika oraz każdego agresora. Co ciekawe jeśli odruch obronny u tych ptaków, będzie wywoływany przez tego samego napastnika, zostanie on zapamiętany. Kolejne spotkania z tym zapamiętanym napastnikiem będą głośno obwieszczane całemu stadu. Ptaki wykazują wówczas agresje, nie czekając nawet na atak napastnika. Informacje o tych napastnikach są przekazywane innym osobnikom w stadzie, również międzypokoleniowo₃.

Obserwacje kawki zwyczajnej

Kawka zwyczajna to bardzo towarzyski i mało płochliwy ptak. Jego przyzwyczajenie do bliskości człowieka bardzo ułatwia obserwacje zachowań tych ptaków i fotografowanie ich. Żerujące kawki często zachowują się, jak gołębie podchodząc ludziom pod nogi, zbliżenie się do nich na małą odległość nie powinno być zatem problemem. Dodatkowo ich wysoka populacja i zamieszkiwanie miast sprawia, że nawet nie trzeba się starać, żeby je spotkać.

Zdecydowanie kawka zwyczajna to jeden z najlepszych modeli dla początkujących fotografów ptaków. Spokojna, łatwo dostępna, mało płochliwa. Największym problemem przy fotografowaniu kawki, może być trudność w złapaniu kadru z ładnym tłem 😉

Lęgi

Łączenie się w pary u kawek następuje na rok przed osiągnięciem dojrzałości płciowej. Jest to proces bezpośrednio połączony z silną hierarchizacją w ich społeczności. Samiec stara się wykazać swoje zalety prężąc się w stadzie, odnajduje jamkę lęgową i stara się zwabić do niej partnerkę ze takim samym statusem w hierarchii. Samica, która wybrała swojego kawalera okazuje to przyjmując pozycję gotową do godów, one jednak na tym etapie nie następują. Kawki nie wiążą się na całe życie. Partner, który awansował w hierarchii stada, dobiera nową partnerkę odpowiednią dla jego nowego statusu.

Gniazda kawek często zakładane są w małych koloniach. Ptaki te nie przykładają wielkiej wagi do gniazda, najczęściej więc ma ono postać chaotycznie rozrzuconych gałązek. Początkowo kawki swoje gniazda budowały pośród szczelin skalnych i w dziuplach, dziś równie często można znaleźć je w otworach wentylacyjnych, wnękach budynków i w kominach. Kawki chętnie korzystają też ze skrzynek lęgowych.

Gatunek ten składa jaja w okolicy kwietnia i maja – zależnie od miejsca, ptaki na chłodniejszym wschodzie Europy składają jaja później niż te z zachodu. Pełne zniesienie to składa się z od 4 do 7 jajek. Wysiadywaniem ich zajmuje się wyłącznie samica, trwa to przez około 18 dni. Samiec w tym czasie zajmuje się zdobywaniem pożywienia dla parterki. Pisklęta po wyklucie spędzają pierwsze tygodnie życia w gnieździe, gdzie są dokarmiane przez oboje rodziców. Młode kawki mogą liczyć na wsparcie rodziców jeszcze przez około miesiąc po opuszczeniu gniazda₄.

Ochrona gatunkowa

Światowa populacja kawki zwyczajnej (dane na 2015 rok) to 39–85 milionów dorosłych osobników. Trend populacji uważa się za stabilny.

W Polsce kawka objęta jest ścisłą ochroną gatunkową, na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC). Według danych z badania MPPL przeprowadzanego przez OTOP w latach 2013–2018, krajowa populacja kawki liczyła 286–352 tysięcy par lęgowych.

Kawka – ciekawostki o ptaku

• Osiedlanie się kawek w pobliżu miejskiej zabudowy zaczęło się po II Wojnie Światowej. Liczne zbombardowane miasta zamieniły się wówczas w rumowiska oferujące idealne miejsca na gniazdo.
• Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia 4 podgatunki kawki:
  • Corvus monedula monedula
  • Corvus monedula spermologus
  • Corvus monedula soemmerringii
  • Corvus monedula cirtensis₅
• Kawki produkują wypluwki. Około 2 cm długości i 1,5 cm grubości, składające się głównie z części roślinnych₆.

Bibliografia i przypisy

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Kawka_zwyczajna
2. Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Warszawa: MULTICO, 2007
3. Ponadczasowi kompani. W: Konrad Lorenz: Opowiadania o zwierzętach. Wanda Kragen (tłum.). Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1975,
4. Klaus Richarz i Anne Puchta: Ptaki. Przewodnik. Muza SA, 2006,
5. https://www.iucnredlist.org/species/22705929/131943991 – The IUCN Red List of Threatened Species
6. Roy Brown, John Ferguson, Michael Lawrence, David Lees: Tropy i ślady ptaków. Muza SA, 2006,