Sieweczka rzeczna – ozdoba polskich rzek

Mały ptak biegający po piaszczystych łachach, skrywający się w niskiej roślinności na brzegu, odzywający się niczym sygnał boi ratunkowej. Bohaterem dzisiejszego artykułu jest sieweczka rzeczna, ptak w którym zakochałem się podczas kilkugodzinnego wylegiwania się w błocie wysychającego koryta Wisły.

• Jak wygląda sieweczka rzeczna
• Wymiary
• Występowanie
• Biotop
• Żerowanie sieweczki rzecznej
• Lęgi
• Ochrona gatunkowa
• Ciekawostki
• Bibliografia

Jak wygląda sieweczka rzeczna

Sieweczka rzeczna (Charadrius dubius) to gatunek małego ptaka z rodziny sieweczkowatych. Sylwetką przypomina pliszkę siwą, jest od niej jednak nieco większa, bardziej krępa i ma krótszy ogon. Spód ciała sieweczki rzecznej jest biały podobnie jak podgardle i boki głowy. Wierzch ciała, skrzydła i czapeczka na głowie są koloru szarobrązowego. Kantarek, charakterystyczny śliniak, pokrywy uszne i część czoła u tego gatunku są koloru czarnego. Na czole występuje również mała biała plama.

Sieweczka rzeczna ma ciemny dziób z drobną żółtą plamką u nasady. Nogi ptaka są koloru żółtoszarego. Sieweczka rzeczna posiada bardzo charakterystyczną cechę w postaci dobrze widocznej, żółtej obrączki ocznej.

U tego gatunku występują bardzo subtelne cechy dymorfizmu płciowego. Czarny pasek czołowy i żółta obrączka oczna są u samicy nieco węższe.

Wymiary

• długość ciała od 14 do 17 centymetrów
• rozpiętość skrzydeł od 42 do 48 centymetrów
• masa ciała od 23 do 53 gramów

Występowanie

Sieweczka rzeczna to ptak o dość szerokim zasięgu występowania. Podczas okresu lęgowego spotkać go można nad rzekami niemal całej Europy (bez północnej części Skandynawii) i Azji (również poza jej północną częścią). Na półwyspie Indyjskim i na wschód od niego sieweczka rzeczna występuje cały rok.

Populacja występująca poza Indiami migruje czasami na duże odległości. Zimowiska europejskiej populacji to środkowa Afryka, natomiast ptaki z Azji najczęściej zimują w okolicach Wietnamu i Tajlandii.

Biotop

Gatunek ten jest bardzo mocno związany z rzekami. Sieweczka rzeczna szczególnie upodobała sobie piaszczyste i żwirowe łachy, brzegi rzek, jezior i stawów. Bardzo często można je spotkać w miejscach gdzie woda sezonowo zalewa i odsłania piaszczyste i muliste dno.

W Europie z powodu bezsensownego regulowania rzek traci ona naturalne siedliska. Szukając zastępstwa coraz częściej wybiera miejsca, niezbyt dla niej bezpieczne jak żwirownie i kopalnie piasku.

Żerowanie sieweczki rzecznej

Sieweczka rzeczna to bardzo wdzięczny ptak do obserwacji podczas żerowania. Ptak ten energicznie tupie i biega, aby w ten sposób płoszyć drobne bezkręgowce, którymi się żywi. Potrafią one biegać tak szybko, że ich nogi niemal się rozmywają sprawiając wrażenie jakby ptak sunął w poślizgu.

Głównym pożywieniem sieweczki rzecznej są pająki, skorupiaki, różnego rodzaju owady, chrząszcze i robaki jakie udaje się znaleźć na mulistych i piaszczystych brzegach rzek.

Podczas migracji wiosennych i jesiennych ptaki te bardzo często zatrzymują się na spuszczonych z wody stawach hodowlanych ryb, które oferują im wówczas całą masę pożywienia.

Lęgi

Toki sieweczek rzecznych rozpoczynają się po przylocie na lęgowisko, zazwyczaj w okolicach przełomu kwietnia i maja. Rytuał zalotów u tych ptaków wygląda dość komicznie. Najpierw samiec lata wkoło samicy zygzakowatym lotem przypominającym lot nietoperza. Następnie ląduje przy swojej wybrance i rozpoczyna z nią charakterystyczny taniec. Rozpoczyna się on od stroszenia piórek, ukłonu a następnie przechodzi do rytmicznego przeskakiwania z nogi na nogę.

Dobrana para sieweczek następnie przechodzi o budowy gniazda. Samiec wykopuje kilka dołków w piasku lub żwirze, a następnie samica wybiera najbardziej jej odpowiadające i wyścieła je muszelkami, kamykami i źdźbłami traw. Gniazdo znajduje się na płaskim piaszczystym terenie, zazwyczaj zupełnie odsłoniętym. Dlatego narażone jest na upały, deszcz i atak innych ptaków z góry. Sieweczki rzeczne swoje bezpieczeństwo bardzo uzależniają od koloru wierzchu ich ciała, który stapia się z kolorem piachu i stanowi świetny kamuflaż.

Sieweczka rzeczna zazwyczaj podchodzi do jednego lęgu w roku, ale niektórym parom zdarza się próba wyprowadzenia drugiego. Ma to miejsce zazwyczaj w sytuacji kiedy pierwszy lęg został zrabowany lub z innego powodu się nie udał. Samica sieweczki rzecznej w jednym zniesieniu składa 4 kremowe jajka nakrapiane drobnymi ciemnymi plamkami. Dzięki temu jaja i gniazdo jest trudne do zauważenia.

Rodzice wysiadują jajka wspólnie przez okres około 22 – 28 dni. Wyklute pisklęta są typowymi zagniazdownikami. Oznacza to, że po wykluciu od razu opuszczają gniazdo i już od pierwszych dni życia mają sporo samodzielności. Pisklaki sieweczki rzecznej praktycznie od wyklucia potrafią samodzielnie zdobywać pokarm.

Opieka nad pisklętami trwa około 3 tygodni, podczas których młode ptaki nabywają umiejętności lotu. Całe rodziny dorosłych ptaków z tegorocznym przychówkiem odlatują na zimowiska najczęściej na przełomie sierpnia i września.

Ochrona gatunkowa

Sieweczka rzeczna – Charadrius dubius – jest w Polsce objęta ścisłą ochroną gatunkową. Według danych zawartych w Biuletynie Monitoringu Przyrody 20.2019/2 – Raport z wdrażania art.12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013 – 2018 liczebność tego gatunku w naszym kraju szacowana jest na od 5 do 13 tysięcy par lęgowych.

Globalnie populacja sieweczki rzecznej uznawana jest za stabilną. Od 1988 roku nieprzerwanie ptak ten uznawany jest przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern).

Ciekawostki

• Sieweczka rzeczna to bardzo odpowiedzialny rodzic. Podczas upałów, deszczu, silnego wiatru czy w razie zagrożenia ze strony drapieżnika dorosły ptak osłania pisklęta pod własnymi skrzydłami lub stara się odwieść napastnika od piskląt udając własną słabość. Często w takich sytuacjach ptaki te symulują, że mają złamane skrzydło.
• Zdarza się, że sieweczki rzeczne, które dobiorą się w pary i stracą lęg na tyle późno, że wyprowadzenie drugiego byłoby trudne wracają na zimowiska od razu po stracie lęgu. Niekiedy ma to miejsce nawet w maju, najczęściej w czerwcu.
• Populacja tego gatunku choć stabilna wymaga ochrony siedliskowej. Największym zagrożeniem jest postępująca regulacja rzek i niszczenie naturalnych siedlisk.
• Sieweczka rzeczna mylona jest często ze swoją bliską kuzynką – sieweczką obrożną. Można je od siebie odróżnić tym, że sieweczka rzeczna jest nieco smuklejsza i mniejsza niż sieweczka obrożna. Różnią się one również nieznacznie rysunkiem na głowie oraz skrzydle. U sieweczki rzecznej na skrzydle nie występuje żaden biały pas.
• Pierwszym odruchem obronnym piskląt jest płaskie przykucnięcie i znieruchomienie. Gatunek ten bardzo mocno polega na sztuce kamuflażu.
• Dobór w pary u tego gatunku następuje co roku, więź pomiędzy rodzicami utrzymywana jest zazwyczaj do końca sezonu lęgowego. Zdarza się jednak, że trwa ona do kilku sezonów.
• Sieweczka rzeczna migruje robiąc częste, ale krótkie odpoczynki, podczas których uzupełnia zapasy tłuszczu. Badania nad szwedzkimi sieweczkami rzecznymi wykazały, że migracja jesienna może u nich trwać od 15 do nawet 130 dni. Tymczasem wiosną ptaki przebywają trasę dużo szybciej, bo średnio w 27 dni.

Bibliografia

• wikipedia.org/wiki/Sieweczka_rzeczna
• Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
• Bukaciński D., Bukacińska M. Sieweczka rzeczna Charadrius dubius – Monorafia. Warszawa 2015
• Ptaki – Kwartalnik Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków 2/2020