Paweł WarownyW krajobrazie polskich bagien i mokradeł, ukryty, w trzcinach i błotach pobekuje niezwykły ptak o długim, prostym dziobie. To kszyk, nazywany również bekasem kszykiem, ptak, który od wieków intryguje ornitologów i miłośników przyrody swoją niezwykłą urodą i zachowaniem. Zapraszam do lektury na temat tego ciekawego ptaka, w tym artykule dowiesz się, co je, gdzie żyje, jak wygląda kszyk i wiele więcej.
- Jak wygląda kszyk?
- Gdzie występuje bekas kszyk?
- W jakim biotopie żyje kszyk?
- Jak obserwować i fotografować kszyka?
- Czym żywi się bekas kszyk?
- Ile jaj znosi kszyk?
- Czy kszyk jest objęty ochroną?
- Ciekawostki na temat kszyka
Jak wygląda kszyk?
Kszyk (łac. Gallinago gallinago) to ptak średniej wielkości ptak z rzędu siewkowych. Ubarwienie ptaka jest doskonale dostosowane do siedlisk w bagnach i mokradłach. Jego wierzch ciała jest w odcieniach czarno-brązowo-szarych, z wyraźnym wzorem na poszczególnych piórach, tworzącym podłużne pasy. Na głowie można zauważyć rysunek złożony z równoległych brunatnych i płowych pasków. Pierś jest jasnobrązowa z ciemnymi plamkami, a brzuch biały. Tylne partie ciała zdobią czarne i złote kreski. Na głowie znajduje się charakterystyczny wzór pasków, który nadaje mu wyjątkowy wygląd. Jego dziób jest długi, prosty, i szary u nasady, przechodząc w czarny na końcu. Ptak ten ma charakterystyczne krótkie nogi z dość dużymi stopami, które ułatwiają mu spacerowanie po mule. Nogi mają kolor zielono-szary.
W Polsce spotkać można trzy inne gatunki podobne do kszyka – słonkę, bekasika oraz dubelta.
Gdzie występuje bekas kszyk?
Kszyk zamieszkuje różne obszary geograficzne, zależnie od podgatunku. Można go spotkać w północnej Eurazji, włączając Wyspy Brytyjskie, Europę Zachodnią, Skandynawię, Kamczatkę i zachodnie Aleuty. Na południe zasięg występowania tego gatunku sięga od północno-wschodniego Afganistanu po północne Indie.
W okresie migracji, bekas kszyk odwiedza także obszary na Bliskim Wschodzie, w Europie Zachodniej oraz w basenie Morza Śródziemnego. W Polsce od lat największą populację notuje się na bagnach Biebrzańskich. W skali całego kraju jest to gatunek nieliczny, lokalnie średnio liczny1.
W jakim biotopie żyje kszyk?
Kszyk wybiera swoje siedliska głównie na obszarach podmokłych. Zamieszkuje bagna, mokradła, torfowiska, brzegi jezior, strumienie, rowy melioracyjne i podmokłe łąki. Jego życie toczy się głównie w miejscach o dużej wilgotności, gdzie może znaleźć odpowiednią ilość pożywienia. Najważniejszą cechą, jaką musi spełniać okolica, to dostęp do podmokłej, miękkiej gleby, w której kryją się pędraki i inne drobne stworzenia.
Jak obserwować i fotografować kszyka?
Kszyki to ptaki, które szczególnie na wiosnę łatwiej usłyszeć niż zobaczyć. Ich głos tokowy to wibrujący przyśpieszający dźwięk, niektórym kojarzy się on z beknięciem, stąd dawna nazwa bekas kszyk.
Nagranie pochodzi z portalu xeno-canto.org jego autorem jest Agris Celmins.
Fotografowanie tego taka to nie małe wyzwanie, samo wypatrzenie ptaka bywa bardzo trudne, a podejście na dobrą odległość i złapanie odpowiedniej perspektywy wymaga powolnego skradania się w bardzo wilgotnych warunkach. Sam po kilku takich podejściach stwierdziłem, że lepszym sposobem będzie czatowanie i faktycznie większość zdjęć w tym artykule wykonałem z ukrycia.
Charakterystycznym zachowaniem tego gatunku jest duże zaufanie do swojego kamuflażu, ptak zrywa się do lotu dopiero w ostateczności, często uciekając nieświadomym ptasiarzom prosto spod nóg. Podczas ucieczki wydaje alarmujące odgłosy i często zmienia kierunek lotu. Ucieka zygzakiem.
Żeby zasadzić się na kszyka nie potrzeba wiele, wystarczy zlokalizować podmokłe miejsce, w którym żerują i następnego ranka położyć się opodal tego miejsca pod siatką maskującą. Nie są one zbyt uważne i czasami potrafią wylądować naprawdę bardzo blisko kryjówki.
Najczęstsze obserwacje zdarzają się podczas wiosny i jesieni kiedy ptaki te bardzo chętnie pojawiają się na zalanych łąkach lub błotnistych dnach spuszczonych z wody stawów hodowlanych.
Czym żywi się bekas kszyk?
Kszyk żeruje wyłącznie na ziemi, swoim długim dziobem sonduje miękkie muliste podłoże w poszukiwaniu pierścienic, pijawek i innych bezkręgowców. Poza tym w jego menu znajdują się również owady, mięczaki, skorupiaki oraz czasami nasiona roślin.
Ile jaj znosi kszyk?
Okres lęgowy rozpoczyna się w marcu kiedy ptaki dobierają się w pary i zakładają gniazdo. Podczas toków samice ukryte w trawie obserwują powietrzne popisy samców. Ptaki, aby zaimponować samicom, odbywają loty tokowe, polegające na zataczaniu szerokich kręgów w powietrzu i nagłym pikowaniu. Podczas lotu w dół rozłożone sterówki (pióra ogonowe u ptaków – więcej pojęć znajdziesz w słowniczku – https://przygodyprzyrody.pl/slownik-pojec-ornitologicznych/) wydają charakterystyczny buczący dźwięk.
Gniazdo tych ptaków zawsze ukryte jest w gęstej trawie, kępach turzyc lub zaroślach. Stanowi ono małe wgłębienie, wyściełane suchą trawę i mchem. Ptaki te wyprowadzają dwa lęgi w sezonie. Samica składa 4 szarozielone jaja, które następnie sama wysiaduje przez około 3 tygodnie. Pisklętami, które są typowymi zagniazdownikami, opiekują się oboje rodzice. Młode nabywają umiejętność lotu po około 4 tygodniach od wyklucia.
Czy kszyk jest objęty ochroną?
W Polsce kszyk objęty jest całkowitą ochroną gatunkową.2 Według danych Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, za lata 2013–2018 populacja tego ptaka w Polsce liczyła 47–77 tysięcy par lęgowych. Gatunek jest zagrożony głównie przez utratę miejsc lęgowych spowodowaną złą gospodarką wodną, regulacją rzek oraz osuszaniem mokradeł, bagien i podmokłych łąk.
Według danych za lata 2015 – 2018 w Europie populacja wynosiła 15–29 milionów dorosłych osobników.3
Ciekawostki na temat kszyka
- Uciekającego kszyka łatwo odróżnić od dubelta. Pomimo podobnego wyglądu dubelt w przeciwieństwie do kszyka podczas ucieczki zachowuje ciszę, a jego lot jest prostolinijny.4
- Kszyki to pechowcy, przez swoje podobieństwo do słonki, która jest gatunkiem łownym5, pomimo, że są pod ochroną, często padają ofiarą polowań.
- Kszyk posiada 14 sterówek! Większość gatunków ptaków posiada ich 12.6
- Obecność lęgowa tego gatunku na łące, jest opłacalna. Jest to bowiem jeden z 10 gatunków, za które rolnikom przysługują dopłaty do utrzymania łąk, jeśli na ich terenie ekspert przyrodniczy stwierdzi lęgi kszyka. 1370 zł za hektar na obszarach objętych programem Natura 2000 lub 1200 zł za hektar poza nimi.7
Bibliografia i przypisy
- https://www.encyklopedialesna.pl/haslo/kszyk/
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- https://www.birdlife.org/
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Bekas_kszyk
- https://przygodyprzyrody.pl/13-pechowcow-czyli-ptaki-lowne-w-polsce/
- https://magazyn.salamandra.org.pl/m27a03.html
- Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa – Działanie 10 Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne – kampania 2022 r.