Modraszka – żółto-błękitny, ptasi symbol waleczności

Modraszka to jednej z najbardziej walecznych ptaków, jakie fruwają po naszym niebie. To żółto błękitne maleństwo potrafi nieźle zaleźć za skórę nawet dużo większym od siebie przeciwnikom. Jak się może domyślacie, nie bez przypadku artykuł opisujący sikorę modrą publikuję właśnie teraz. Zapraszam do lektury, dowiecie się, jak wygląda modraszka i dlaczego dla miłośników ptaków jest ona symbolem Ukrainy walczącej z agresją Rosji.

• Modraszka – opis sikory modrej
• Wymiary
• Charakter i zachowanie
• Modraszka zwyczajna – występowanie i biotop
• Co jedzą modraszki?
• Lęgi sikory modrej
• Ochrona gatunkowa
• Ciekawostki

Modraszka – opis sikory modrej

Modraszka (Cyanistes caeruleus) to niewielki gatunek osiadłego ptaka, z rodziny sikor. Jest ona dość łatwa do identyfikacji przez kilka bardzo charakterystycznych cech. Przede wszystkim modraszka to mały ptak, widocznie mniejszy niż bogatka czy wróbel. W upierzeniu dominują kolory niebieski i żółty. Wierzch ciała ptaka ma kolor ciemnozielony ze sporymi domieszkami niebieskiego. Spód żółty, z małą czarną plamą na środku. Cechy, które najbardziej odróżniają sikorę modrą od innych ptaków, znajdują się na jej głowie. Białą „twarz” przecina czarny pasek oczny, a od góry wieńczy ją wyraźnie błękitna czapeczka. Pod dziobem ptak ma wąski czarny pasek.

Skrzydła i ogon ptaka od wierzchu są koloru niebieskiego, mały dziób czarny, tęczówki oczu ciemnobrązowe, a nogi szaroniebieskie. Na złożonych skrzydłach ptaka widać biały pasek występujący na lotkach. A kiedy pochyli się on do przodu, na jego karku można dostrzec jasną plamę.

Modraszka to gatunek, u którego występuje kilka, ale bardzo subtelnych cech dymorfizmu płciowego. Obie płci są jednakowej wielkości, a ich ubarwienie jest niemal takie samo. Samiec jednak odróżnia się od sami bardziej szafirowym odcieniem niebieskiego, a u samicy kolor ten jest lekko przyszarzony. Dodatkowo głowa samicy jest jaśniejsza, a czapeczka bledsza.

Wymiary

• długość ciała sikory modrej waha się pomiędzy 11, a 12 centymetrami,
• rozpiętość skrzydeł – od 17,5 do 20 centymetrów
• masa ciała od 9 do 13 gramów

Charakter i zachowanie

Na jednym z obozów Akcji Bałtyckiej usłyszałem o modraszce jedno powiedzenie, które moim zdaniem idealnie oddaje jej charakter.

Sikora modra to najbardziej zadziorny ptak, z jakim miałem do czynienia. Złapana w sieć ornitologiczną dziobie zapamiętale, celując w najbardziej wrażliwe miejsca. Wojownicze charaktery tych ptaków ujawniają się nawet w przypadku piskląt modraszek, które wykluły się jako podrzutki w gniazdach innych gatunków. Młode modraszki tuż po opuszczeniu gniazda, rozpoznają u siebie gatunkową tożsamość. Modraszka wykluta wśród bogatek zawsze pozostanie modraszką, bogatka wykluta wśród modraszek przez całe życie myślałaby i zachowywała jakby była modraszką¹.

W tych okrutnych czasach nie sposób nie dostrzec pewnej analogii łączącej ten wojowniczy gatunek błękitno-żółtego ptaka, z dzielnym narodem ukraińskim broniącym swojej wolności.

Modraszka to bardzo ruchliwy ptak, najczęściej widuje się je przeskakujące szybko z gałązki na gałązkę ciekawsko zaglądające pod każdy listek w poszukiwaniu pożywienia. Nie jest wybitnym lotnikiem, dlatego preferuje loty na krótkie dystanse z częstymi postojami. Nie jest płochliwa, dlatego jest dość wdzięcznym modelem dla fotografów i obserwatorów.

Modraszka zwyczajna – występowanie i biotop

Sikora modra zamieszkuje całą Europę z wyjątkiem terenów wysuniętych najbardziej na północ Skandynawii oraz północno-wschodniej Rosji². Poza granicami Europy notuje się je najczęściej w Azji Mniejszej, Iranie i na Kaukazie.

W Polsce sikora modra to gatunek pospolity i liczny na terenie całego kraju. Według danych Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych za lata 2013-2018 krajowa populacja tego gatunku liczyła od 1 527 000 do 1 914 000 par lęgowych³. Modraszka wiedzie osiadły tryb życia, jednak część zamieszkująca tereny wysunięte bardziej na północ decyduje się na krótkie migracje odbywające się na przełomie marca i kwietnia, a w sezonie jesiennym na przełomie września i października.

Modraszka zwyczajna jest trochę bardziej wymagająca względem miejsca na gniazdowanie niż bogatka. Najchętniej gniazdo zakładają w lasach liściastych i mieszanych. Poza lasami chętnie wybierają śródpolne zadrzewienia, parki, okolice zurbanizowane z większą ilością drzew. Modraszki unikają natomiast lasów iglastych.

Co jedzą modraszki?

Modraszka najchętniej żywi się drobnymi owadami, w każdym stanie rozwoju od jaj, przez larwy, do osobników dorosłych. Jej ofiarami zostają również pajęczaki i drobne bezkręgowce. Taką dietę ptaki uzupełniają drobnymi nasionami. Wiosną do menu chętnie dołączane są również świeże pąki i soki drzew, jesienią natomiast jagody. Zimową porą modraszki chętnie zaglądają do karmników, gdzie gustują w nasionach i pokarmach tłuszczowych. Podczas mrozów często można je obserwować w trzcinowiskach.

Jeśli chodzi o sposób zdobywania pokarmu, to jest on bardzo zróżnicowany, ptaki te chętnie szukają pożywienia w koronach drzew, na krzewach, ale i na ziemi. Często można je obserwować w akrobatycznych pozach zwisające głową w dół na najcieńszych gałązkach, wyjadające drobne owady czy jaja składane na dolnej stronie liści. Z powodu tej umiejętności nie są one rywalami o pokarm dla innych gatunków sikor, z którymi dzielą biotop.

Lęgi sikory modrej

Okres lęgowy tych ptaków zaczyna się w połowie kwietnia, kiedy ptaki dobierają się w monogamiczne pary. W trakcie sezonu modraszki wyprowadzają jeden lub dwa lęgi, a w każdym z nich samica może znieść od 10 do 12 jaj, choć niektóre źródła za górną granice podają nawet 16⁴. Gniazda sikory modrej najczęściej znajdują się w dziuplach i budkach lęgowych. Budowane są one z suchych traw, mchu i liści. Wewnętrzna niecka wyściełana jest sierścią, włosami i piórami.

Białe z małymi czerwonymi plamkami jajka wysiadywane są przez samicę przez okres około dwóch tygodni. Pisklęta, które są gniazdownikami, opuszczają schronienie po 16-22 dniach. Rodzice dokarmiają młode jeszcze przez okres około dwóch tygodni.

Ochrona gatunkowa

Modraszka zwyczajna jest objęta ścisłą ochroną gatunkową. Według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek ten nie wymaga troski (LC, Least Concern), a trend populacji tego gatunku uznaję się za wzrostowy⁵.

Ciekawostki

1. Ponieważ ptaki te są bardzo skuteczne w wyjadaniu szkodników, uważa się ja za sojusznika leśników. Modraszki są również pożądanym mieszkańcem sadów, do których są często zapraszane poprzez wywieszanie przez sadowników budek lęgowych.
2. Budki lęgowe dla modraszek powinno wieszać się przed zakończeniem zimy, tak aby ptaki mogły je zlokalizować przed rozpoczęciem okresu lęgowego.
3. Polska i łacińska nazwa ptaka odnosi się do błękitnego koloru czapeczki na głowie ptaka.
4. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wymienia 9 podgatunków sikory modrej⁶.

Przypisy i źródła

1. na podstawie wypowiedzi Adama Zbyryta LINK – literatura: Barrientos et al. 2015. Facultative interspecific brood parasitism in tits: a last resort to coping with nest-hole shortage. Behav Ecol Sociobiol 69, 1603–1615
2. Pierandrea Brichetti: Ptaki. Warszawa: Świat książki, 2005,
3. Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Modraszka_zwyczajna
5. Eurasian Blue Tit – Cyanistes caeruleus – https://www.iucnredlist.org/species/103761667/118689415
6. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Waxwings and allies, tits, penduline tits (ang.). IOC World Bird List