Potrzos – jak żyje, wygląda i co je wróbel trzcinowy?

Bohater dzisiejszego artykułu to mały ptak, którego z łatwością można spotkać nad polskimi jeziorami, rzekami, nad bagnem czy na podmokłych łąkach. Potrzos to bardzo ładny i ciekawy ptak, o bardzo zmiennym wyglądzie. Opowiem Wam dziś wszystko czego zdążyłem się o nim nauczyć z własnych obserwacji i źródeł naukowych. Dowiecie się jak wygląda potrzos, co je, jak żyje i dlaczego nosi potoczną nazwę – wróbel trzcinowy. Zapraszam do lektury!

• Jak wygląda potrzos?
• Występowanie
• Biotop
• Co je potrzos?
• Potrzos – głos i śpiew ptaka
• Zwyczaje lęgowe
• Ochrona gatunkowa
• Ciekawostki

Jak wygląda potrzos?

Potrzos (Schoeniclus schoeniclus) to gatunek małego wędrownego ptaka z rodziny trznadli. Wielkością i posturą przypomina wróbla, pewnie dlatego nazywany jest czasami wróblem trzcinowym. W okresie godowym samiec przybiera mocno kontrastową szatę. Jego głowa i podgardle są czarne, dlatego bardzo wyraźnie odznacza się jego biały wąs. Spód ciała ptaka jest jasny z drobnym prążkowaniem po bokach ciała i na piersi. Wierzch skrzydeł ma barwę rdzawo-brązową z ciemnymi pręgami, co bardzo upodabnia go do trzcin. Potrzosa można też rozpoznać po wyraźnych białych bokach ogona.₁

Samica podobnej wielkości i ubarwienia, od samca najbardziej odróżnia się inaczej ubarwioną głową. Samica potrzosa posiada czarny wąs, szeroką jasną brew i brązowe policzki. Osobniki młode podobne w wyglądzie do samicy.

Wymiary

• długość ciała około 15 – 17 centymetrów
• rozpiętość skrzydeł od 21 do 27 centymetrów
• masa ciała około 20 gramów

Występowanie

Potrzos w sezonie lęgowym występuje niemal w całej Eurazji z wyjątkiem dalekiej północnej Syberii, Himalajów i Indii i południowej Azji. Zimowiska potrzosa mieszczą się na północnym wybrzeżu Afryki, w basenie Morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie, Pakistanie i wschodzie Chin.

W Polsce jest to liczny ptak lęgowy na obszarze niżu. Miejscowo bardzo liczny.₂ Przeloty migrujących osobników odbywają się wiosną od marca do maja, a migracja powrotna na zimowisko od października do listopada. Nie wszystkie jednak migrują, populacja tego gatunku zamieszkująca cieplejsze rejony np. południową Europę, jest osiadła. W Polsce gatunek ten występuje cały rok, szczególnie na zachodzie kraju.

Biotop

Potrzos to gatunek, którego należy szukać na brzegach rzek, jezior, stawów, rowów, zalewów. Chętnie też zamieszkują podmokłe łąki, turzycowiska i bagna. Krótko mówiąc wszędzie tam gdzie występują trzciny i inne wysokie trawy rosnące w wilgotnym terenie. Najłatwiej wypatrywać ich na czubkach trzcin i turzyc, siedzącego na szczycie trawy ptak wyraźnie odróżnia się kształtem od otoczenia i dzięki temu łatwo go zlokalizować.

Co je potrzos?

Potrzos żywi się głównie nasionami i pokarmem roślinnym. małymi owadami, które zbiera pośród trzcin i wysokich roślin. Są to różnego rodzaju pajęczaki, muchówki i bezkręgowce.

Ptak ten żeruje na ziemi i roślinach przeszukując zakamarki liści i łodyg w poszukiwaniu drobnych owadów. Nigdy nie zaobserwowałem, aby próbował on pozyskiwać pożywienie polując na owady w locie. Pomimo, że jest to gatunek, który żywi się nasionami, bardzo mało prawdopodobne, że pojawi się on kiedykolwiek przy karmniku 😉

Potrzos – głos i śpiew ptaka

Ten gatunek często można wykryć w terenie po jego charakterystycznych krótkich pisknięciach. Zachęcam do zapoznania się z nagraniem poniżej, na pewno ułatwi to w przyszłości identyfikację tego gatunku.

Bardzo podobny do głosu kontaktowego jest jego śpiew.

Oba nagrania śpiewu i głosu ptaka pochodzą z nieocenionego portalu xeno-canto.org_². Znajdziecie tam nagrania ogromnej ilości głosów i śpiewu wielu gatunków ptaków z całego świata. To świetna baza do nauki rozpoznawania ptaków po głosie.

Zwyczaje lęgowe

Gatunek ten przystępuje do lęgów od połowy maja do połowy czerwca. Gniazdo jest zawsze świetnie ukryte w kępach gęstych traw na przykład turzyc. Składa się uwitych ździebeł trawy i miękkiej wyściółki z włosia i piór. Do lęgów para ptaków podchodzi tylko raz w roku, samica składa od 4 do 6 jajek, z których po mniej więcej dwóch tygodniach wykluwają się pisklęta. Potrzosy to gniazdowniki, po wykluciu pozostają w gnieździe przez kolejne 2 tygodnie.

Ochrona gatunkowa

Na terenie Polski potrzos objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Zarówno w Czerwonej liście ptaków Polski₄, jak i przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody₅ uznany jest za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern).

Z danych MPPL za lata 2013 – 2018 można wyczytać, że krajowa populacja potrzosa to od 437 do 513 tysięcy par lęgowych.₆

Ciekawostki

• Wyróżnia się aż 19 podgatunków tego gatunku^₇, zróżnicowanie spowodowane jest głównie innym klimatem i warunkami w miejscu występowania podgatunku. Wyróżnia się następujące podgatunki:
  • S. schoeniclus lusitanica
  • S. schoeniclus schoeniclus
  • S. schoeniclus passerina
  • S. schoeniclus parvirostris
  • S. schoeniclus pyrrhulina
  • S. schoeniclus pallidior
  • S. schoeniclus stresemanni
  • S. schoeniclus ukrainae
  • S. schoeniclus incognita
  • S. schoeniclus witherbyi
  • S. schoeniclus intermedia
  • S. schoeniclus tschusii
  • S. schoeniclus reiseri
  • S. schoeniclus caspius
  • S. schoeniclus korejewi
  • S. schoeniclus pyrrhuloides
  • S. schoeniclus harterti
  • S. schoeniclus centralasiae
  • S. schoeniclus zaidamensis
• Pomimo, że ptak ma sylwetkę i budowę typowego trznadla w zwinnym przeskakiwaniu z trzciny na trzcinę i zręcznym manewrowaniu pomiędzy nimi nie ustępuje ptakom w tym się specjalizującym. Czują się one w trzcinowisku tak samo dobrze jak trzcinniczek czy remiz.
• Jaja potrzosa mają bardzo nieregularne barwienie z licznymi plamami różnego koloru, występującymi bardzo chaotycznie.
• Potrzos to również często używane hasło w krzyżówkach 😉 Jeśli w jakiejś łamigłówce słownej będziecie pytani – „Jak inaczej nazywa się wróbel trzcinowy”?” to odpowiedź już znacie!

Przypisy i bibliografia

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Potrzos_zwyczajny
2. Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003
3. GŁOS – Nagrania głosu i śpiewu – https://xeno-canto.org/species/Emberiza-schoeniclus
4. Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
5. BirdLife International, Emberiza schoeniclus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019
6. Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody” 2019.
7. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Buntings. IOC World Bird List