Zając szarak – jak wygląda zając?

Zając szarak jeszcze niedawno był stałym i nikogo nieekscytującym widokiem na polskich wsiach. Pola i łąki w niektórych miejscach aż roiły się od wesoło kicających uszatych zwierzaków. Dziś jest to już widok dużo rzadszy, a dla typowego mieszczucha to spotkanie jakby z mitycznym zwierzęciem. Z tego artykułu dowiecie się jak wygląda zając szarak, jak żyje i dlaczego jest go coraz mniej.

• Jak wygląda zając?
• Wymiary
• Występowanie
• Populacja zająca w Polsce
• Biotop
• Dieta szaraka
• Rozród
• Ochrona gatunkowa
• Ciekawostki

Jak wygląda zając?

Zając szarak (łac. Lepus europaeus) jest to ssak charakteryzujący się bardzo mocnymi tylnymi łapami oraz długimi uszami. Tylne nogi zwierzęcia są bardzo mocne i dobrze przystosowane do długich szybkich skoków dzięki czemu słyną one ze swojej szybkości.

Futro szaraka przybiera najczęściej odcień brązowoszary dzięki czemu upodabnia się on do podłoża i roślinności, pośród której najczęściej przebywa. Na zimę zwierze lekko siwieje, a jego futro staje się gęstsze. Jest to przystosowanie do mrozów i ulepszenie kamuflażu. Brzuch jest jaśniejszy niż grzbiet. Kolor czarny zdobi końcówki uszu oraz ogon tego zwierzęcia.

Niekiedy w naturze można spotkać jego bliskiego kuzyna, królika europejskiego. Odróżnienie tych dwóch gatunków jednak nie powinno stanowić problemu, szarak ma dużo dłuższe uszy niż królik. Długość uszu najłatwiej oceniać porównując ją do długości głowy. Jeśli zwierzę ma uszy dłuższe niż głowę, to jest to szarak. Uszy krótsze niż głowa, mogą wskazywać na królika.

Wymiary

• Długość ciała bez ogona od 55 do 68 centymetrów
• Długość ogona około 7 – 14 centymetrów
• Długość ucha od 10 do 14 centymetrów
• Masa ciała to zazwyczaj od 3 do 6 kilogramów

Występowanie

Szarak występuje niemalże na terenie całej Europy. Jedynie daleka północ Skandynawii i Półwysep Iberyjski leża poza obszarem ich występowania na Starym Kontynencie. Jeśli chodzi o Azję szarak nie jest tam już tak pospolity. Występuje w pasie Azji Środkowej aż po Iran.

Indoktrynowane populacje szaraka można znaleźć w na wschodzie Ameryki Północnej, południu Południowej Ameryki oraz w Australii.

Populacja zająca w Polsce

W Polsce pomimo, że jest coraz rzadszy nadal jest pospolity na terenie całego kraju. Aktualna populacja zająca w Polsce kalkulowana jest na około pół miliona osobników. Jeszcze w latach 70 ich liczebność wynosiła ponad 3 miliony osobników.

Populacja zająca w Polsce systematycznie spada. Powodów tego stanu rzeczy jest wiele, a jako pierwszy należałoby wymienić zmiany wprowadzane przez człowieka, umyślnie lub nie. Bardzo duży wpływ na liczebność zająca w Polsce miały akcje szczepienia lisów przeciwko wściekliźnie. Akcje te sprawdziły się nad wyraz dobrze w efekcie czego populacja lisów, największych wrogów szaraków drastycznie wzrosła.

Więcej o lisach przeczytasz w artykule: Lis rudy – czy lis naprawdę jest chytry?

Nie bez znaczenia mają również zmiany zachodzące w rolnictwie. Coraz większa mechanizacja rolnictwa, koszenie łąk, monokultury uprawowe, coraz mniejsza liczba miedz i remiz śródpolnych. Wszystko to przekłada się na pogorszenie stanu zajęcy, które pomimo, że muszą stawić czoła coraz większej ilości drapieżników, tracą schronienia i muszą żywić się coraz uboższą dietą.

Już i tak złą sytuacje pogarsza jeszcze kilka innych czynników, na które człowiek również ma wpływ. Pierwsza to bardzo mała liczba przejść dla dzikich zwierząt nad lub pod drogami szybkiego ruchu. W tej materii widać lekki postęp w ostatnich czasach. Druga natomiast ma się źle od dawna, bo taka to tradycja… Mam tu na myśli oczywiście łowiectwo. Pomimo, że przez ostatnie pół wieku populacja zająca w Polsce zmniejszyła się sześciokrotnie, szarak nadal jest zwierzęciem łownym.

Biotop

Należy ich wypatrywać przede wszystkim na otwartych terenach. Przeważnie występuje na suchych łąkach, polach uprawnych z większą ilością miedz i zadrzewień śródpolnych. Można go jednak spotkać także na nieużytkach oraz w lasach, w których występują liczne polany lub łąki śródleśne. Niekiedy widuje się je blisko sadów i ogrodów, szczególnie zimą kiedy brakuje im pożywienia.

Dieta szaraka

Są to zwierzęta typowo roślinożerne. Wiosną i latem żywią się najbardziej soczystymi wierzchołkami niewysokich roślin. Jesienią i zimą do ich diety dochodzą wydobyte spod ziemi korzonki, obgryzione gałązki krzewów i drzewek.

Dla szaraka każda pora jest dobra na posiłek 😀 Żywi się on zarówno w dzień jak i w nocy.

Rozród

Szarak jest zwierzęciem bardzo płodnym. Duża liczba potomstwa rekompensuje bardzo wysoką śmiertelność wśród młodych osobników. Na młode osobniki polować może prawie wszystko psy, koty, lisy, kuny, drapieżne ptaki od błotniaków, poprzez myszołowy, jastrzębie po kruki a nawet bociany!

Samica w trakcie sezonu może jednak wyprowadzić nawet 3 mioty, a w każdym wychować nawet do 5 młodych osobników. Te zaś dojrzewają płciowo już po 8 miesiącach i również mogą przystąpić do reprodukcji. Częstemu mnożeniu się sprzyja także krótka bo 1,5 miesięczna ciąża oraz fakt, że młode rodzą się już w pełni rozwinięte i pokryte futrem. Dzięki czemu nie trzeba ich ogrzewać, a samica może być mobilna.

Ochrona gatunkowa

Zając szarak jest w Polsce gatunkiem łownym. Sezon polowań na ten gatunek trwa od 1 listopada do 31 grudnia.

Ciekawostki

• Zając słynie ze swojej szybkości. Może on osiągnąć prędkość nawet do 80 km/h!
• Pomimo poruszania się z zawrotną szybkością szarak jest też bardzo zwrotny. Potrafi nagle zmienić kierunek biegu nie tracąc przy tym znacznie na szybkości.
• Jednym susem może pokonać odległość nawet do 2,5 metra!
• Wbrew powszechnej opinii nie kopią one nor. Nocują one w wyleżanych nieckach nazywanych kotlinkami.
• Pomimo, że zwierzęta te raczej unikają terenów podmokłych to nie boją się wody. Przymuszone potrafię całkiem sprawnie pływać.
• Zwierzęta te w naturze mogą dożywać nawet do 13 lat. Jednak średnia wieku, wynosi w ich przypadku około 5 lat. Jest to najczęściej spowodowane bardzo wysoką presją drapieżników.

Bibliografia

• Elżbieta Fido-Drużyńska: Ssaki Polski. Atlas. Warszawa: WSiP, 1995
• Wąsik Sławomir: Ssaki Polski od A do Ż. Multico 2011