Kaczka krzyżówka – najpospolitsza kaczka w Polsce

Kaczka krzyżówka (Anas platyrhynchos) – można ją spotkać niemal na każdym zbiorniku wodnym, nawet w środku dużych miast. Jest to jedna z najliczniejszych przedstawicielek kaczek na świecie. Krzyżówka choć pospolita to nadal bardzo ciekawy ptak do obserwacji. Zapraszam do artykułu, w którym dowiecie się ciut więcej o tej sympatycznej kaczce.

• Kaczka krzyżówka – wygląd i charakterystyka
• Krzyżówka – wymiary ptaka
• Występowanie kaczki krzyżówki
• Zachowanie, żerowanie, zwyczaje
• Lęgi
• Kaczka krzyżówka – ciekawostki:

Kaczka krzyżówka – wygląd i charakterystyka

Krzyżówka to jeden z tych gatunków ptaków, u których dymorfizm płciowy jest bardzo widoczny, szczególnie u dorosłych ptaków w szacie godowej. Pan kaczor i pani kaczka są podobnej wielkości jednak diametralnie różnią się upierzeniem.

Samiec w szacie godowej ma zieloną głowę z żółtym dziobem, odcinającą się od reszty ciała wyraźną białą obrożą. Pierś brązowa błyszcząca, grzbiet ciała matowy, również brązowy. Skrzydła brązowo-szare. Podogonie oraz sterówki czarne.

Samica krzyżówki jest upierzona skromniej, w większości jest brązowa, a jej pióra przypominają wyglądem nakładające się łuski. Ów łuski są dużo drobniejsze przy spodzie i tyle ciała ptaka. Głowa kremowo-brązowa z ciemną przepaską na oku. Również dziób odróżnia samice od samca (szczególnie w szacie spoczynkowej kiedy samiec wyglądem nieco przypomina samice).

U obu płci występują charakterystyczne niebieskie lusterka na skrzydłach oraz pomarańczowe nogi.

Czym jest lusterko, kantarek, szata juwenalna? – Dowiedz się ze słownika pojęć ornitologicznych

Krzyżówka – wymiary ptaka

• długość ciała – od 50 do 65 centymetrów
• długość dzioba – około 5 centymetrów
• rozpiętość skrzydeł – od 76 do 102 centymetrów
• masa ciała:
  • samiec 870 –1800 gram,
  • samica 735 – 1320 gram.

Występowanie kaczki krzyżówki

Kaczka krzyżówka to ptak wędrowny jednak coraz większa populacja (szczególnie bytująca w okolicy miast) pozostaje w swoim rewirze na łagodniejsze zimy. Poza zimnymi obszarami Ameryki Północnej oraz południową częścią Azji Wschodniej zamieszkuje całą półkulę północną. Można je spotkać gniazdujące nawet na północy Grenlandii.

Populacje migrujące widywane są na przelotach od lutego do kwietnia oraz od sierpnia do grudnia. W Europie południowej i środkowej widywana jest przez cały rok. W Azji i dalekich północnych zakątkach europy tylko gniazduje.

Zachowanie, żerowanie, zwyczaje

Kaczka krzyżówka nie nurkuje, podczas żerowania zanurza w wodzie tylko przednią część ciała, przez co nad wodę wystaje tylko w komiczny sposób uniesiony kuper ptaka. Krzyżówka jest ptakiem wszystkożernym jednak przeważającym składnikiem jej diety są rośliny wodne. Kaczki te swój jadłospis uzupełniają również pokarmem zwierzęcym – skorupiakami, larwami komarów, chrząszczami oraz innymi zwierzętami wodnymi.

Niestety podobnie jak w przypadku łabędzi niemych nadal pokutuje błędne przekonanie, że w okresie zimowym ptaki te można dokarmiać chlebem. Kaczka krzyżówka, u której pieczywo często pojawia się w menu jest narażona na bardzo przykre choroby układu pokarmowego oraz nieuleczalne anielskie skrzydło.

Poza okresem lęgowym można spotkać je w dużych stadach. W minioną zimę na Zalewie Zemborzyckim można było obserwować stado liczące około 1400 ptaków, odpoczywające na skraju cieniutkiego lodu.

Lęgi

Kaczka krzyżówka do lęgów przystępuje od kwietni do lipca i podczas tego okresu wyprowadza jeden lęg. Gniazdo krzyżówek najczęściej można znaleźć w szuwarach, trzcinowiskach, na drzewach lub w trawie na zalewowych nieużytkach. Populacje tych ptaków żyjące w miastach, np. w miejskich parkach chętnie korzystają z budek lęgowych dla kaczek, a także innych kryjówek blisko człowieka. Spotykane są nawet gniazda na balkonach na niskich piętrach.

Kaczory podczas toków starają się zaimponować samicom, poprzez przyjęcie dumnej pozy z wysoko uniesioną głową i uniesionym kuper, w taki sposób, aby zaprezentować obserwującym go samicom wygięte czarne sterówki. Kiedy samica wybierze już interesującego ją samca, ten przypieczętowuje jej wybór poprzez dumną prezentację niebieskich lusterek na skrzydłach.

Co ciekawe kaczory tracą zainteresowanie samicą kiedy ze złożonych jaj wyklują się pisklęta. Wychowanie młodych zatem jest zadaniem wyłącznie samicy. Zdarzają się sytuacje, w których kaczory zmuszają niesparowane ze sobą samice do parzenia, takie gwałty niekiedy kończą się nawet utonięciem samicy.

Podczas lęgu samica składa nawet do 12 jaj, z których po około 28 dniach wykluwają się szarobrązowe pisklęta, które nie oddalają się od matki przez dłuższy czas. Umiejętność lotu młode krzyżówki nabywają po około 50-60 dniach od wyklucia.

Kaczka krzyżówka – ciekawostki:

• Kaczka krzyżówka swoją polską nazwę otrzymała dzięki zadziwiającej zdolności krzyżowania się z innymi gatunkami kaczek, nawet spoza swojego rodzaju Anas. Hybrydy wyklute po międzygatunkowej kopulacji bardzo często zachowują zdolności reprodukcji.
• Nazwa naukowa dokłądnie oznacza kaczkę płaskonosą, jednak w języku polskim Płaskonos to zupełnie inny gatunek (Spatula clypeata), rosjanie zaś na krzyżówkę mówią kriakwa – co u nas z kolei oznacza jeszcze inny gatunek kaczki – krakwę (Mareca strepera).
• Kaczka krzyżówka to całkiem zdolny lotnik, w locie poziomym mogą osiągać nawet prędkość nawet 90 kilometrów na godzinę.
• Krzyżówka na jej nieszczęście znajduje się na polskiej liście 13 ptaków łownych. Polowania na kaczki krzyżówki są możliwe w okresie od 15 sierpnia do 21 grudnia.
• Kaczka krzyżówka jest najprawdopodobniej najliczniejszą kaczką na świecie.
• W odpowiednim świetle zielona głowa samca w szacie godowej może wydawać się całkowicie niebieska.
• Kacze przedszkola – samice kaczek krzyżówek nie mają nic przeciwko przygarnięciu nie swoich piskląt, otaczają one te pisklęta opieką tak samo jak swoje własne. Jednak w wychowaniu kaczki te stawiają na ilość, często są gotowe poświęcić jedno lub kilka kaczątek, aby zachować przy życiu resztę piskląt.

Bibliografia i przypisy:

• https://pl.wikipedia.org/wiki/Krzy%C5%BC%C3%B3wka_(zwyczajna)
• Dariusz Graszka-Petrykowski: Ptaki w twoim ogrodzie: przegląd gatunków, dobór roślin, karmniki, pojniki, skrzynki lęgowe, kąpieliska: praktyczny przewodnik. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2008.
• John Gooders: Ptaki Polski i Europy: Wydanie pierwsze. Warszawa: 2003
• https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/kaczki-krzyzowki-juz-rozpoczely-okres-godowy