Łyska zwyczajna – czarna kaczka, która kaczką nie jest

Czarnego ptaka z białym czołem i dziobem można ostatnio coraz częściej spotkać na większych stawach w parku, miejskich jeziorach i zalewach. Mylnie nazywany „czarną kaczką” ptak coraz chętniej korzysta z ochrony przed myśliwymi jaką jest bliskość zabudowań. Łyska bo tak nazywa się ten ptak, to jeden z pechowców, do których bezkarnie mogą strzelać myśliwi, znalazła kryjówkę przed pociskami pod naszymi nosami.

• Łyska zwyczajna
• Wymiary
• Występowanie łyski zwyczajnej
• Biotop
• Pożywienie
• Zachowanie
• Lęgi
• Gniazdo
• Zwyczaje lęgowe łyski
• Ochrona gatunkowa

Łyska zwyczajna

Pierwsze od czego należy zacząć to sprostowanie, łyska zwyczajna (Fulica atra) nie jest kaczką. Jest to średniej wielkości ptak z rodziny chruścieli. Bliżej jest jej więc do derkacza niż kaczki. Łyskę bardzo łatwo rozpoznać, jest to ptak mniejszy od kaczki krzyżówki ubarwiony jednolicie na czarno z białym dziobem i czołem. Nogi żółte, stopy pokryte zielonawymi łuskami.

Wśród tego gatunku nie występuje dymorfizm płciowy. Młode łyski posiadają szarą szyję i pierś, blaszka na głowie jest ciemna. U młodych łysek na głowie występuje dużo czerwieni. Dziób młodego ptaka jest biały z czerwoną nasadą i czarną kropką na końcu.

Wymiary

• Masa ciała od 0,6 kg do 1,2 kg
• Rozpiętość skrzydeł około 70 centymetrów
• Długość ciała 37-42 centymetry

Występowanie łyski zwyczajnej

Występowanie łyski zwyczajnej uzależnione jest od podgatunku ptaka. Łyski, które możemy spotkać w Polsce to podgatunek Fulica atra atra, jego występowanie obejmuje niemal cały obszar Europy, Azję Środkową aż po Japonię i Indię oraz północną Afrykę. Łyski z podgatunku atra atra można również spotkać na Wyspach Kanaryjskich i Azorach.

Część populacji łyski zwyczajnej prowadzi osiadły tryb życia. Pozostała grupa ptaków migruje na zimowiska znajdujące się w zachodniej i południowej Europie, południowej Azji i północnej Afryce. Wiosenne migracje łyski zwyczajnej trwają na przełomie marca i kwietnia. Jesienna migracja odbywa się w październiku i listopadzie.

W Polsce łyska zwyczajna jest gatunkiem pospolitym występującym niemal na całym obszarze kraju z wyłączeniem wysokich gór.

Biotop

Gatunek ten preferuje słodkie lub lekko słonawe płytkie wody porośnięte dużą ilością pałki wodnej, trzcinki i sitowia. Mogą to być stawy, jeziora, zbiorniki sztuczne jak np. zalewy i kanały. Również nie zamarzające rzeki są dobrym miejscem gdzie łyska może osiąść i wyprowadzić lęg.

Pożywienie

Łyska żywi się pokarmem zarówno zwierzęcym jak i roślinnym. Wiosną i latem układa swoją dietę z roślin wodnych. Chętnie spożywa glony, rdestnice, moczarki, kłącza trzcin i ich nasiona. Zimą ptaki te bardzo chętnie żywią się małżami, potrafią one nurkować do głębokości około 6,5 metra.

Zachowanie

Łyska, a szczególnie jej populacja żyjąca niedaleko miast np. na miejskich zalewach, nie należy do ptaków płochliwych. Dzięki temu obserwacja tego gatunku jest dość łatwa. Najczęściej można ją spotkać pływającą i żerującą wśród roślinności wodnej. Łyska swój pokarm wydobywa spod wody nurkując. Przed zanurzeniem się pod wodę ptak lekko wyskakuje nad powierzchnię tafli, po czym szybko znika pod wodą. Ptak nie należy jednak do wytrawnych nurków, może spędzić pod wodą tylko kilka chwil, ale polowanie na wodorosty w zasadzie nie wymaga dłuższego zanurzenia.

Łyska zwyczajna w bardzo spektakularny sposób podrywa się do lotu, walczy z innymi osobnikami i ucieka jeśli się ją spłoszy. Ptaki te, aby poderwać się do lotu potrzebują dość długiego rozbiegu. Ich duże płaskie stopy idealnie się do tego nadają. Ptak pochyla się mocno do przodu, zaczyna machać skrzydłami i szybko przebierać nogami w wodzie. Wygląda to zupełnie jak bieg po wodzie. Spłoszone ptaki najczęściej uciekają właśnie w taki sposób bez podrywania się do lotu.

Lęgi

Okres lęgowy łyski przypada na czas od końca marca do końca lipca. W tym czasie łyska zwyczajna zazwyczaj jest w stanie wyprowadzić dwa lęgi. Po przylocie na tokowiska ptaki dobierają się w pary i zaczynają budowę gniazda.

Gniazdo

Gniazdo łyski to upleciona na płyciźnie, wśród szuwarów platforma składająca się z suchych liście trzcin lub pałki wodnej. Platforma, na której gnieżdżą się ptaki zazwyczaj nie przekracza 55 cm średnicy. Gniazdo często unosi się na wodzie, ale zazwyczaj jest ono mocowane do roślinności, aby zbytnio się nie przemieszczało.

Zwyczaje lęgowe łyski

Po zimowym dobraniu się w pary ptaki te stają się mocno terytorialne. Samce stają się agresywne i zaciekle bronią zajętego terytorium. Atakuje on intruzów szarżując swoim biegiem po wodzie i uderzając skrzydłami. Kiedy osiągnie swój cel dumnie prężąc wyprostowaną szyję pływa wkoło samicy. Obrona terytorium dla łysek jest formą zalotów, które dodatkowo wzmacniają więzi pomiędzy parą ptaków.

Samica składa do gniazda w pierwszej kolejności 1 lub 2 jaja i zaczyna je wysiadywać. Wówczas składa kolejne białe z malutkimi czarnymi kropeczkami jajka. W jednym zniesieniu może być ich nawet do 15 sztuk. Okres wysiadywania trwa około 24 dni. Kiedy w gnieździe znajdują się już wszystkie zniesione jajka, wysiadywaniem zajmuje się również samiec łyski.

Pisklęta po wykluciu od razu opuszczają gniazdo. Stają się one jednak samodzielne po około ośmiu tygodniach. Wpierw młodymi zagniazdownikami opiekują się oboje z rodziców. Następnie opieka przypada tylko samcowi, ponieważ samica zazwyczaj w tym czasie przystępuje do drugiego lęgu.

Łyska zwyczajna to bardzo rodzinny ptak. Młode osobniki wyklute w pierwszym lęgu pomagają rodzicom w opiece nad młodszym rodzeństwem z drugiego lęgu.

Ochrona gatunkowa

Łyska zwyczajna – Fulica atra – jest w Polsce ptakiem łownym. Pomimo gwałtownego spadku liczebności tych ptaków polowania na nie nadal są możliwe w okresie od 15 sierpnia do 21 grudnia. Jedyną pociechą dla tych ptaków jest fakt, że ich mięso nie należy do smacznych toteż myśliwi wolą na celownik obrać inne gatunki.

Bibliografia i przypisy:

• http://www.ornis-polonica.pl/_pdf/OP_2010_1_021-029.pdf
• https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81yska
• Visser J. 1988. Seasonal changes in shield size in the Coot. Ardea 76: 56–63.
• Meissner W. 2004. Fulica atra (L. 1758) – łyska. W: Gromadzki M. (red). Ptaki (część I). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. 7: 306–309. Ministerstwo Środowiska, Warszawa.