Zięba zwyczajna – opis i charakterystyka ptaka

Zięba zwyczajna to ptak, którego na pewno każdy z nas widział i to nie raz. Jest to bowiem jeden z najpowszechniej występujących ptaków w Polsce. Zostaje z nami na zimę, zamieszkuje praktycznie każdy region i można go spotkać w wielu różnych biotopach. Czas zatem lepiej poznać te pięknie śpiewające ptaki.

• Jak wygląda zięba zwyczajna
• Wymiary
• Występowanie zięby zwyczajnej
• Biotop
• Zachowanie
• Co je zięba?
• Lęgi zięby
• Gniazdo
• Ciekawostki
• Ochrona gatunkowa
• Przypisy i bibliografia

Jak wygląda zięba zwyczajna?

Zięba zwyczajna (Fringilla coelebs) należy do rodziny łuszczaków i posiada typowy dla tych ptaków krótki i gruby dziób ułatwiający dostanie się do smakowitych nasion. U przedstawicieli tego gatunku występuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec charakteryzuje się czarnym czołem, szarym berecikiem oraz brązowym grzbietem. Policzki ptaka oraz podbrzusze przybierają kolor czerwony i różowy. Skrzydła samca są czarne z dwoma wyraźnymi białymi paskami. Lotki u samca obrzeżone są żółtawym kolorem.

Samica ubarwiona jest skromniej, w jej szacie przeważa kolor szary i oliwkowobrązowy. Na skrzydłach podobnie jak u samca występują dwa białe paski.

Obie płcie charakteryzują szaro-rożowe nogi oraz ołowianoniebieski dziób. Zięba zwyczajna wielkością przypomina wróbla, z powodu podobieństw łatwo pomylić ją z jerem. Zimą samce mają mniej intensywne barwy, a to za sprawą ścierania się piór_¹.

Wymiary:

• Rozpiętość skrzydeł od 24 do 29 centymetrów
• Długość ciała około 14 – 16 centymetrów
• Masa ciała od 18 do 26 gram – samce mocno przybierają na wadze podczas jesieni

Występowanie zięby zwyczajnej

Zięba zwyczajna to ptak, którego można spotkać na terenie całej Europy, z wyjątkiem Islandii, wysuniętych daleko na północ części Skandynawii oraz północnej Rosji. W większości terytoriów jakie zajmuje zięba jest ptakiem całorocznym. Letnie lęgowiska występują głównie na terenie środkowej Azji. Zięba zwyczajna zamieszkuje również północno-zachodnie wybrzeże Afryki. Dorosłe samce najczęściej wybierają życie osiadłe w lęgowych.

Migrująca część populacji na przeloty wybiera okres pomiędzy wrześniem i październikiem na jesieni, wiosną z kolei migracje zięby odbywają się na przełomie marca i kwietnia. Osobniki migrujące najczęściej na zimowiska wybierają kierunek południowy, najdalej zalatują one jednak nad Morze Śródziemne.

W Polsce zięba zwyczajna jest bardzo licznym ptakiem lęgowym, a coraz lżejsze zimy powodują, że coraz więcej ptaków decyduje się spędzić u nas zimę.

Biotop

Zięba zwyczajna jest bardzo wszechstronnym ptakiem. Nie wykazuje ona przywiązania do jednego konkretnego środowiska. Gatunek ten występuje w zasadzie w każdym biotopie gdzie znajdzie drzewa. Często można spotkać je w pobliżu ludzkich zabudowań, często widuje się je przy gospodarstwach rolnych gdzie przy zwierzętach hodowlanych znajduje łatwo dostępne pożywienie.

Zięba zwyczajna chętnie zamieszkuje lasy liściaste, iglaste i mieszane, parki, zadrzewienia polne, ogrody oraz sady. Podczas sezonu zimowego dużo częściej niż na wiosnę i w lecie, spotyka się je na terenach otwartych gdzie poszukuje pożywienia w postaci nasion. Zięby chętnie korzystają z karmników zimą.

Zachowanie

Ptaki tego gatunku nie należą do płochliwych, nie wykonując gwałtownych ruchów obserwator może zbliżyć się nawet na kilka metrów. Szczególnie kiedy ptak jest w pobliżu gęstych zarośli, krzewów lub innego schronienia. Poza czasem lęgów zięba zwyczajna chętnie dołącza do stad innych ptaków. Często można je spotkać razem z wróblami, dzwońcami czy nawet szczygłami.

Duża elastyczność zięby w doborze miejsca na gniazdo i komponowaniu jadłospisu sprawia, że gatunek ten łatwo odnajduje się w różnych warunkach. Dzięki temu ptaki te dobrze adaptują się do zmian zachodzących w przyrodzie. Dowodzą tego dane na temat długości życia, najstarszy zaobrączkowany dziki ptak dożył wieku 17 lat. W niewoli zięba zwyczajna dożywa nawet 29 lat.

Co je zięba?

Zięba zwyczajna najczęściej żeruje na ziemi, szuka tam opadłych nasion i owoców. W sadach chętnie zjada opadłe na ziemie jabłka, gruszki, porzeczki, śliwki, wiśnie. W terenach dzikich najczęściej będą to owoce jagodowe. Żerując przeczesuje teren małymi krokami, przy których non stop kiwa głową.

Zdarza się tym ptakom również spijać nektar kwiatów i soki drzewne. Podczas okresu lęgowego na wiosnę zięby zbierają z gałązek i liści owady i bezkręgowce. Rodzice karmią swoje pisklęta pajęczakami, drobnymi owadami i ich larwami.

Lęgi zięby

Zięba zwyczajna przystępuje do lęgów raz lub dwa razy do roku. Okres lęgowy tego gatunku trwa zazwyczaj od maja do lipca. Samica w jednym lęgu składa od 3 do 6 jasnozielonych jaj (zdarzają się nawet lęgi z 8 jajami). Jajka przyozdobione są czarnymi plamkami z rdzawym otokiem. Wysiadywaniem zajmuje się wyłącznie samica, trwa to od 11 do 15 dni. Samiec w tym czasie zdobywa pożywienie i dokarmia partnerkę.

Pisklęta zięby zwyczajnej to typowe gniazdowniki. Po wykluciu pozostają one w gnieździe przez około dwa tygodnie. Jeśli jednak wyczują one niebezpieczeństwo mogą je opuścić wcześniej (właśnie dlatego etyka obserwatora ptaków zabrania zaglądania i fotografowania ptaków w gnieździe). Pisklęta uzyskują zdolność lotu dopiero po około 12 dniach od wyklucia. Podczas dorastania w gnieździe młode ptaki dokarmiane są przez obojga rodziców.

Młode zięby stanowią pożywkę dla wielu drapieżników. Udany lęg to jedynie około 17-35 % podejść do prokreacji. Śmiertelność młodych ptaków również jest bardzo wysoka. Pierwszy rok życia udaje się przetrwać około 30% młodych ptaków.²

Gniazdo

Gniazdo zięby najczęściej umiejscowione jest w rozwidleniu gałęzi lub zaraz przy pniu drzewa. Jest to misternie uwita miseczka, której zewnętrzną warstwę stanowią źdźbła trawy, owadzie kokony, brzozowa kora i porosty. Wyściółka składa się zaś drobnych piór, mchów, suchych traw, włosia i sierści. Najczęściej gniazdo nie jest przymocowane do gałęzi, a jedynie mocno wciśnięte w jej rozwidlenie. Budową gniazda zajmuje się samica, przy czym przystępuje do tego po około miesiącu po powrocie z zimowiska.

Gniazdo zięby najczęściej znajduje się nie wyżej niż 4 metry od ziemi.

Ciekawostki:

• Zięba zwyczajna została introdukowana na terenie Nowej Zelandii oraz RPA.
• Ptaki te wykazują dużą agresję gdy dochodzi do spotkań pomiędzy osobnikami tego gatunku.
• W 1596 roku belgijscy kupcy po raz pierwszy zorganizowali walki zięb, rywalizację polegająca na uzyskaniu jak największej liczby zaśpiewów samczyków w ciągu jednej godziny. W Belgii stało się to tradycyjnym sportem, który według szacunków w 2007 roku zrzeszał około 13 tysięcy miłośników. Wiele organizacji ochrony zwierząt sprzeciwia się tej tradycji³.
• Samiec zięby śpiewa nawet do 2000 razy dziennie.
• Zięba zwyczajna często gości w dziełach kultury, np. w wierszu Jana Brzechwy Ptasie plotki.
• Ptaki te podobno potrafią przewidywać pogodę. Objawia się to zmianą w zaśpiewie, która pojawia się przed burzą.

Ochrona gatunkowa

Zięba zwyczajna – Fringilla coelebs – w Polsce objęta jest ścisłą ochroną gatunkową.

Przypisy i bibliografia:

1. Andrzej Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 1. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 2005
2. Dariusz Graszka-Petrykowski: Ptaki: profesjonalny przewodnik dla początkujących obserwatorów. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2005
3. http://ornis-polonica.pl/_pdf/OP_2020_4/02.pdf