Potrzos – jak żyje, wygląda i co je wróbel trzcinowy?

Bohater dzisiejszego artykułu to mały ptak, którego z łatwością można spotkać nad polskimi jeziorami, rzekami, nad bagnem czy na podmokłych łąkach. Potrzos to bardzo ładny i ciekawy ptak, o bardzo zmiennym wyglądzie. Opowiem Wam dziś wszystko czego zdążyłem się o nim nauczyć z własnych obserwacji i źródeł naukowych. Dowiecie się jak wygląda potrzos, co je, jak żyje i dlaczego nosi potoczną nazwę – wróbel trzcinowy. Zapraszam do lektury!

• Jak wygląda potrzos?
• Gdzie występuje potrzos?
• Gdzie żyje potrzos?
• Czym żywi się potrzos?
• Jak śpiewa potrzos?
• Zwyczaje lęgowe
• Czy potrzos jest gatunkiem chronionym?
• Ciekawostki

Jak wygląda potrzos?

Potrzos (Schoeniclus schoeniclus) to gatunek małego wędrownego ptaka z rodziny trznadli. Wielkością i posturą przypomina wróbla, pewnie dlatego nazywany jest czasami wróblem trzcinowym. W okresie godowym samiec przybiera mocno kontrastową szatę. Jego głowa i podgardle są czarne, dlatego bardzo wyraźnie odznacza się jego biały wąs. Spód ciała ptaka jest jasny z drobnym prążkowaniem po bokach ciała i na piersi. Wierzch skrzydeł ma barwę rdzawo-brązową z ciemnymi pręgami, co bardzo upodabnia go do trzcin. Potrzosa można też rozpoznać po wyraźnych białych bokach ogona.₁

Samica podobnej wielkości i ubarwienia, od samca najbardziej odróżnia się inaczej ubarwioną głową. Samica potrzosa posiada czarny wąs, szeroką jasną brew i brązowe policzki. Osobniki młode podobne w wyglądzie do samicy.

Wymiary

• długość ciała około 15 – 17 centymetrów
• rozpiętość skrzydeł od 21 do 27 centymetrów
• masa ciała około 20 gramów

Gdzie występuje potrzos?

Potrzos w sezonie lęgowym występuje niemal w całej Eurazji z wyjątkiem dalekiej północnej Syberii, Himalajów i Indii i południowej Azji. Zimowiska potrzosa mieszczą się na północnym wybrzeżu Afryki, w basenie Morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie, Pakistanie i wschodzie Chin.

W Polsce jest to liczny ptak lęgowy na obszarze niżu. Miejscowo bardzo liczny.₂ Przeloty migrujących osobników odbywają się wiosną od marca do maja, a migracja powrotna na zimowisko od października do listopada. Nie wszystkie jednak migrują, populacja tego gatunku zamieszkująca cieplejsze rejony np. południową Europę, jest osiadła. W Polsce gatunek ten występuje cały rok, szczególnie na zachodzie kraju.

Gdzie żyje potrzos?

Potrzos to gatunek, którego należy szukać na brzegach rzek, jezior, stawów, rowów, zalewów. Chętnie też zamieszkują podmokłe łąki, turzycowiska i bagna. Krótko mówiąc wszędzie tam gdzie występują trzciny i inne wysokie trawy rosnące w wilgotnym terenie. Najłatwiej wypatrywać ich na czubkach trzcin i turzyc, siedzącego na szczycie trawy ptak wyraźnie odróżnia się kształtem od otoczenia i dzięki temu łatwo go zlokalizować.

Czym żywi się potrzos?

Potrzos żywi się głównie nasionami i pokarmem roślinnym. małymi owadami, które zbiera pośród trzcin i wysokich roślin. Są to różnego rodzaju pajęczaki, muchówki i bezkręgowce.

Ptak ten żeruje na ziemi i roślinach przeszukując zakamarki liści i łodyg w poszukiwaniu drobnych owadów. Nigdy nie zaobserwowałem, aby próbował on pozyskiwać pożywienie polując na owady w locie. Pomimo, że jest to gatunek, który żywi się nasionami, bardzo mało prawdopodobne, że pojawi się on kiedykolwiek przy karmniku 😉

Jak śpiewa potrzos?

Ten gatunek często można wykryć w terenie po jego charakterystycznych krótkich pisknięciach. Zachęcam do zapoznania się z nagraniem poniżej, na pewno ułatwi to w przyszłości identyfikację tego gatunku.

Bardzo podobny do głosu kontaktowego jest jego śpiew.

Oba nagrania śpiewu i głosu ptaka pochodzą z nieocenionego portalu xeno-canto.org_². Znajdziecie tam nagrania ogromnej ilości głosów i śpiewu wielu gatunków ptaków z całego świata. To świetna baza do nauki rozpoznawania ptaków po głosie.

Zwyczaje lęgowe

Gatunek ten przystępuje do lęgów od połowy maja do połowy czerwca. Gniazdo jest zawsze świetnie ukryte w kępach gęstych traw na przykład turzyc. Składa się uwitych ździebeł trawy i miękkiej wyściółki z włosia i piór. Do lęgów para ptaków podchodzi tylko raz w roku, samica składa od 4 do 6 jajek, z których po mniej więcej dwóch tygodniach wykluwają się pisklęta. Potrzosy to gniazdowniki, po wykluciu pozostają w gnieździe przez kolejne 2 tygodnie.

Czy potrzos jest gatunkiem chronionym?

Na terenie Polski potrzos objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Zarówno w Czerwonej liście ptaków Polski₄, jak i przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody₅ uznany jest za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern).

Z danych MPPL za lata 2013 – 2018 można wyczytać, że krajowa populacja potrzosa to od 437 do 513 tysięcy par lęgowych.₆

Ciekawostki

• Wyróżnia się aż 19 podgatunków tego gatunku^₇, zróżnicowanie spowodowane jest głównie innym klimatem i warunkami w miejscu występowania podgatunku. Wyróżnia się następujące podgatunki:
  • S. schoeniclus lusitanica
  • S. schoeniclus schoeniclus
  • S. schoeniclus passerina
  • S. schoeniclus parvirostris
  • S. schoeniclus pyrrhulina
  • S. schoeniclus pallidior
  • S. schoeniclus stresemanni
  • S. schoeniclus ukrainae
  • S. schoeniclus incognita
  • S. schoeniclus witherbyi
  • S. schoeniclus intermedia
  • S. schoeniclus tschusii
  • S. schoeniclus reiseri
  • S. schoeniclus caspius
  • S. schoeniclus korejewi
  • S. schoeniclus pyrrhuloides
  • S. schoeniclus harterti
  • S. schoeniclus centralasiae
  • S. schoeniclus zaidamensis
• Pomimo, że ptak ma sylwetkę i budowę typowego trznadla w zwinnym przeskakiwaniu z trzciny na trzcinę i zręcznym manewrowaniu pomiędzy nimi nie ustępuje ptakom w tym się specjalizującym. Czują się one w trzcinowisku tak samo dobrze jak trzcinniczek czy remiz.
• Jaja potrzosa mają bardzo nieregularne barwienie z licznymi plamami różnego koloru, występującymi bardzo chaotycznie.
• Potrzos to również często używane hasło w krzyżówkach 😉 Jeśli w jakiejś łamigłówce słownej będziecie pytani – „Jak inaczej nazywa się wróbel trzcinowy”?” to odpowiedź już znacie!

Przypisy i bibliografia

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Potrzos_zwyczajny
2. Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003
3. GŁOS – Nagrania głosu i śpiewu – https://xeno-canto.org/species/Emberiza-schoeniclus
4. Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
5. BirdLife International, Emberiza schoeniclus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019
6. Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody” 2019.
7. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Buntings. IOC World Bird List