Gąsiorek, a właściwie dzierzba gąsiorek, bo tak brzmi prawidłowa pełna nazwa, to mały ptak wędrowny z rodziny dzierzb. Udało mi się zebrać kilka ciekawych informacji na temat tego gatunku ptaka, dysponuje kilkoma ujęciami, a ostatnio udało mi się wypatrzeć pierwsze pary ptaków wracające z zimowisk. Zapraszam do wpisu, w którym postaram się przybliżyć Wam profil tego pięknego ptaka.

Gąsiorek - samiec
Dzierzba gąsiorek – samiec

Dzierzba gąsiorek – charakterystyka gatunku

U gąsiorków (łac. Lanius collurio) występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy, na tyle wyraźny, że ptaki obu płci niedoświadczony obserwator może wziąć omyłkowo za dwa różne gatunki. Samiec to maluch, którego pieszczotliwie nazywam Zorro. Na jasnoszarej głowie widać wyraźną czarną maskę zakrywającą oczy. Spód i boki ciała samca są w kolorze jasnoróżowym wpadającym w odcienie brązu. Wierzch skrzydeł samca gąsiorka jest czerwonobrązowy, zaś kuper i pokrywy nadogonowe szare.

Samica z kolei jest nieco skromniej upierzona. Szara głowa samicy zamiast maski typowej dla samca posiada jedynie małą ciemną plamkę za okiem. Podobnie jak u samców skrzydła charakteryzują ciemnobrązowe lotki z jaśniejszymi brzegami. Na piersiach i bokach ciała widać wyraźne brązowawe łuskowanie, spód ciała u samicy jest zaś brudnobiały.

Dzierzba gąsiorek
Dzierzba gąsiorek – samica

Przedstawiciele obu płci mają dość mocny dziób zakończony haczykowatym zagięciem w dół. U samicy dziób jest jednak nieco jaśniejszy u podstawy.

Dzierzba gąsiorek w liczbach

  • długość ciała około 16 – 17 centymetrów
    • długość ogona od 7 do 8 centymetrów
  • rozpiętość skrzydeł od 24 do nawet 27 centymetrów
  • masa ciała około 28 gram

Gąsiorek – występowanie

Dzierzba gąsiorek zasiedla Europę. Można go spotkać od zachodniej części starego kontynentu aż po środkową Skandynawię na północy i Kazachstan na wschodzie. Na wyspach Brytyjskich był obserwowany do roku 1990, w którym oficjalnie stwierdzono wyginięcie tego gatunku jako lęgowego w Wielkiej Brytanii.

Ponieważ na lęgowiska gąsiorki przylatują na dość krótki okres w Europie można je obserwować od kwietnia do sierpnia lub początku września. Wtedy właśnie ptaki te migrują na dalekie dystanse. Ich zimowiska znajdują się bowiem we wschodniej i południowej Afryce.

Gąsiorek - Lanius collurio
Gąsiorek – Lanius collurio

Do Polski gąsiorki przylatują licznie, w latach 2008 – 2012 całkowitą krajową populację szacowano na 740 000 do 1 100 000 par lęgowych. Najliczniej ptak ten występuje na zachodniej części pomorza oraz przy ujściu Odry. Spotkać można go jednak w całym kraju.

Biotop

Gąsiorek na swoje siedliska wybiera najczęściej tereny suche, nasłonecznione z dobrą widocznością, w których występują cierniste krzewy. Mogą to być łąki, śródpolne zadrzewienia, zarośla, nieużytki, zręby i skraje lasów.

Słowem kluczem są tutaj – krzewy. Dzierzba gąsiorek buduje bowiem swoje gniazdo wewnątrz krzewów. Gdzie jest bezpieczne pod osłoną gęstwiny liści i cierni. Miejsca na gniazdo wypatrują oboje z przyszłych rodziców i zazwyczaj budowane jest ono dość nisko.

Gniazdo gąsiorka jest wite zarówno przez samca jak i samice. Ptaki te wykorzystują do budowy gniazda suche trawy, kłącza, mchy, opadłe liście oraz drobne gałązki. Wystrój wnętrza to w zdecydowanej większości miękkie suche źdźbła traw, puch, sierść i włosie zwierzyny.

Zachowanie i tryb życia

Gąsiorki, a szczególnie samce są bardzo wdzięcznymi modelami do fotografowania. Sposób w jaki samce zdobywają pożywienie, daje nawet niedoświadczonym fotografom chwilę potrzebną na złapanie odpowiedniego kadru i modyfikację ustawień aparatu. Często można spotkać je podczas wypatrywania ofiary, kiedy to przesiadują na dobrze wyeksponowanych gałązkach krzewów.

młody gąsiorek - gąsiorek podlot
Lanius collurio

Poza chwilami polowania na owady, gąsiorki prowadzą raczej skryty tryb życia. Co za tym idzie dość trudno jest wypatrzeć je np. podczas godów czy karmienia piskląt. Jeśli jednak uda Wam się wypatrzeć gąsiorka w innej sytuacji niż polowanie, możecie bardzo łatwo ocenić czy Wasza obecność mu nie przeszkadza. Zdenerwowany ptak swoje nerwy okazuje kręceniem i szybkimi uderzeniami ogona. Warto wówczas zostawić go w spokoju.

Jadłospis gąsiorka

Gąsiorek to mały drapieżnik, w swojej diecie preferuje owady, a najchętniej chrząszcze i pasikoniki. Jednak nie pogardzi też myszą, nornicą, małymi gadami oraz drobnymi ptakami i pisklętami. Obserwowano gąsiorki podczas udanych prób polowania na zwierzęta niewiele mniejsze od nich samych np. żaby.

Lęgi

Sezon lęgowy trwa u gąsiorków od maja do czerwca (rzadko wydłuża się do początku lipca). Ptaki są zdolne do lęgów już po pierwszym roku życia. Wyprowadzają one jeden lęg w ciągu roku, w którym samica składa około 5-6 brudnobiałych jaj o szarozielonych plamkach.

Dzierżba gąsiorek
Dzierżba gąsiorek

Wysiadywaniem jaj zajmuje się wyłącznie samica. W tym czasie samiec zajmuje się zdobywaniem pożywienia dla obojga rodziców. Po wykluciu pisklęta są dokarmiane przez oboje rodziców. Po mniej więcej dwóch tygodniach młode są zdolne do opuszczenia gniazda, jednak rodzice opiekują się nimi jeszcze przez tygodnie.

Ciekawostki na temat gąsiorka

  • Podobnie jak inne dzierzby (np. srokosz) gąsiorek potrafi polować na zapas i magazynować nie zjedzoną żywność. W tym celu nabija swoje ofiary na kolce krzewów, najczęściej tarniny.
  • Gąsiorki to często przybrani rodzice kukułek. Ich gniazda są bowiem częstym celem podrzutów jaj.
  • Dzierzba gąsiorek to gatunek, który odbywa tzw. migrację pętlową. Podczas migracji jesiennych ptaki odlatują w kierunku zimowiska wzdłuż Karpat, poprzez Grecję, wyspy Śródziemnomorskie i Izrael do Afryki. Docierają aż na południe Afryki. Powrót na lęgowiska w Europie odbywa się bezpośrednio przez Saharę i dalej przez Półwysep Apeniński.
  • W linii prostej odległość od stanowisk lęgowych w Polsce, do zimowisk gąsiorka w południowej Afryce to nawet 8 500 kilometrów.

Ochrona gatunkowa

Populacja gąsiorka maleje poprzez zmniejszającą się liczbę naturalnych pastwisk obsadzonych ciernistymi krzewami. W Polsce dzierzba gąsiorek jest objęty ścisła ochroną gatunkową.

Bibliografia i przypisy:

  • https://pl.wikipedia.org/wiki/G%C4%85siorek
  • Detlef Singer: Ptaki w lesie, parku i ogrodzie. Warszawa: Delta, 2007, s. 59.
  • Stan i zagrożenia populacji gąsiorka Lanius collurio w Polsce
  • Zbyryt A., Wajrak A., Ptaki Puszczy Białowieskiej. Opowieści o mieszkańcach niezwykłego lasu, Wydawnictwo Paśny Buriat, Kielce 2020, s. 106–111.
  • Svensson L., Ptaki. Przewodnik Collinsa, tłum. Graszka-Petrykowski D., Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa 2013, s. 354.

Inne artykuły o ptakach:

Oceń treść
[Głosów: 22 Średnia ocena: 5]