Wydawałoby się, że tego ptaka nikomu przedstawiać nie trzeba, jest to bowiem bardzo częsty mieszkaniec wsi, miasteczek, dużych miast, a nawet metropolii. Przez swoje duże rozmiary i czarne upierzenie, trudno go nie zauważyć, a jednak większość z nas wie bardzo mało o swoim sąsiedzie. Bohaterem dzisiejszego artykułu jest gawron. Jeśli poświęcisz kilka minut na lekturę, dowiesz się jak odróżnić go od innych gatunków, jak żyje i co je. A na deser zaserwuje kilka interesujących ciekawostek. Zapraszam!

Gawron - Corvus frugilegus
Dorosły gawron – Corvus frugilegus

Gawron – opis i charakterystyka

Gawron (Corvus frugilegus) to średniej wielkości ptak z rodziny krukowatych. Pomimo wielu różnic często mylony jest z innymi ptakami ze swojej rodziny. Z wroną, do której podobny jest jedynie wielkością oraz krukiem, który upierzony jest tako samo jak gawron w czarne pióra, ale za to jest większy i posiada dużo mocniejszy dziób.

Jak już wspomniałem gawrona można rozpoznać po czarnym upierzeniu, które w słonecznym świetle często połyskuje metalicznym fioletowym blaskiem. Jest on większy od gołębia, ale mniejszy od blisko spokrewnionego kruka. Posiada kilkucentymetrowy mocny, spiczasto zakończony dziób, który u dorosłych osobników ma łysą, białawą nasadą. Ptak ten ma czarne oczy i nogi. Dymorfizm płciowy nie występuje.

Gawron – wymiary

  • długość ciała – około 48 centymetrów
  • masa ciała – około 0,5 kilograma
  • rozpiętość skrzydeł – około 1 metra
  • długość dzioba – około 5,3 – 5,7 centymetra

Jak odróżnić gawrona od kruka?

Krótko mówiąc, gawron od kruka jest dużo mniejszy i ma inaczej zbudowany dziób. Dziób gawrona jest bardziej smukły, spiczasty, a u dorosłych osobników jego podstawa jest łysa i biała. Kruk za to dziób ma potężny, gruby, zakończony bardziej tępo i przede wszystkim jest cały czarny niezależnie od wieku ptaka. Różnica jest również dostrzegalna po sylwetce w locie. Tutaj pozwolę sobie posłużyć się infografiką wykonaną na zlecenie Lasów Państwowych. Znajdziecie na niej również porównanie do czarnowrona (wrona czarna), ale ptak ten jest bardzo rzadki w naszym kraju.

Jak odróżnić gawrona od kruka
Źródło: Lasy Państwowe

Występowanie gatunku

Ptaki te można spotkać z małymi wyjątkami (półwysep iberyjski i północna część Skandynawii) w całej Europie, dużej części Azji – na przelotach w Rosji, Mongolii, Kazachstanie i na zimowiskach w Chinach, a nawet u północnych wybrzeży Afryki w Egipcie. Jest to gatunek, który w większości zasiedla obszary całoroczne, ale duża część jego populacji migruje. Gawron przylatuje w marcu, a odlatuje w październiku lub listopadzie.

W Polsce jest średnio licznym ptakiem lęgowym i choć jego rozmieszczenie nie jest równomierne to można go spotkać na terenie całego kraju. W górach widuje się je na wysokości maksimum około 900 metrów nad poziomem morza, jednak zalatuje on tam wyłącznie okazjonalnie.

Gawron w zimowej scenerii
Gawron w zimowej scenerii

Szacuje się, że około 80% ptaków migruje, a na zimę pozostaje u nas około 20% rodzimej populacji ptaków. Osobniki, które zdecydowały się odlecieć zimę spędzają w Czechach, Austrii, Szwajcarii, Niemczech lub Francji. Fakt, że większa część gawronów odlatuje od nas na zimę pozostaje jednak niezauważalny dla osób nie interesujących się tym tematem. Kiedy polskie gawrony decydują się spędzić zimne czasy gdzie indziej, do nas przylatują ptaki pochodzące z północnego wschodu.

Biotop

Ptak pierwotnie pochodzi z azjatyckich stepów, gatunek ten jednak bardzo szybko zorientował się, że bliskie sąsiedztwo ludzi przynosi mu wiele korzyści. Aktualnie bardzo często można spotkać je żerujące na polach uprawnych, pastwiskach, łąkach, ugorach, w parkach miejskich, większych miejskich trawnikach, równie często widuje się je w centrach miast, blokowiskach i osiedlach domków jednorodzinnych.

gawron - Corvus frugilegus
Corvus frugilegus

Noclegownie gawronów to zazwyczaj skraje lasu, na których ptaki zbierają się gromadnie, aby o świecie ruszyć w poszukiwaniu jedzenia. Co ciekawe ptaki te przemieszczają się na żerowiska oddalone nawet o kilkadziesiąt kilometrów od miejsca noclegowego. Często można je spotkać w okolicach zbiorników wodnych.

Lęgi gawrona

Okres lęgowy tego ptaka przypada na czas pomiędzy lutym, a kwietniem. Aby zdobyć partnerkę samiec próbuje oczarować samicę swoim wdziękiem. Powolnie spaceruje wokół obserwującej go samicy, prezentuje swoje walory, głośno kracze i nisko się jej kłania. Jeśli ptaki szczęśliwie dobiorą się w parę często pozostają sobie wierni do końca życia. Jest to cecha typowa dla wielu ptaków z rodziny krukowatych.

Mniej więcej po 18 dniach od zapłodnienia samica składa około 3 – 5 mocno wydłużonych jaj w jasnym kolorze o nakrapianiu brązowym lub żółtawym. Średnie wymiary jajka gawrona to 40 milimetrów długości na 29 milimetrów szerokości. Jajka samica składa do gniazda zbudowanego z patyków w koronie wysokich drzew. Jest to ptak stadny, więc najczęściej gniazduje on w licznych koloniach. Jedna kolonia może liczyć nawet tysiące takich gniazd. Miejskie populacje tego gatunku zamiast drzew na lokalizacje swoich gniazd często wybierają dachy wysokich budynków. Samo gniazdo zbudowane jest z patyków, umocnione ziemią i gliną a wyściełane korzonkami, sierścią i suchą trawą.

Budowanie gniazd przez gawrony może być ciekawym doświadczeniem dla miłośników ptaków. Duża liczebność tych ptaków w kolonii sprzyja bowiem częstym sprzeczkom i spektakularnym kradzieżom materiałów budowlanym.

dorosły gawron
Dorosły osobnik

Pisklęta wykluwają się z jaj po około 19 dniach wysiadywania. Wysiadywaniem zajmuje się wyłącznie samica i jest na w tym czasie dokarmiana pokarmem jaki zdobył samiec. Młode gawrony to typowe gniazdowniki, po wykluciu przez około miesiąc pozostają w gnieździe, gdzie dokarmiane są przez oboje rodziców. Pełnie samodzielności ptaki te osiągają dopiero po okresie około 150 dni, przez ten czas uczą się od rodziców i korzystają z ich pomocy.

Co je gawron?

Menu gawrona uzależnione jest w dużym stopniu od pory roku i lokalnych warunków. W sezonie letnim chętnie żywi się on owadami i ich larwami, chętnie też złapie w dziób jaszczurki, płazy, drobne gryzonie, dżdżownice, pisklęta i jajka innych ptaków. W sezonie zimowo- wiosennym zdecydowanie częściej żywi się pokarmem roślinnym. Często są to kiełki zbóż, ziarna, nasiona traw, owoce pozostałe w sadach. Nie gardzą też padliną czy odpadkami kuchennymi.

Ptaki te najczęściej żerują spacerując po ziemi. Spiczasto zakończony dziób sprzyja wyciąganiu pożywienia bezpośrednio z gleby. Bardzo chętnie żerują one na polach, gdzie wyjadają kiełkujące ziarna zbóż czyniąc w ten sposób szkody rolnicze. Podejście rolników do tych ptaków jest jednak obojętne ponieważ poza czynionymi szkodami, ich działania są również pożyteczne. Na wiosnę gawrony bardzo chętnie spacerują po świeżo zaoranych polach skąd wyjadają odsłonięte z gleby pędraki różnych szkodników. Chętnie również polują one na norniki, które nie należą do ulubieńców rolników.

gawron opis ptaka
Gawron

Ciekawostki na temat gawrona

  • Jesienią bardzo często można spotkać je z orzechem włoskim w dziobie. Gawrony nauczyły się, że zrzut na twardą jezdnie lub chodnik może rozłupać twardą skorupę. W dużych miastach widuje się te ptaki umieszczające orzechy przy torach tramwajowych. Przejeżdżający pojazd rozłupuje skorupę, a ptak może bez problemu dobrać się do pożywnej zawartości.
  • Corvus frugilegus jak wiele innych ptaków z rodziny krukowatych cechuje się wysoką inteligencją. Potrafią one w ograniczonym stopniu posługiwać się narzędziami, a nawet same je tworzą. W eksperymentach z udziałem tych ptaków dowiedziono, że potrafią one np. posłużyć się drutem, który same wygną w kształt haczyka, aby takim narzędziem dotrzeć do pożywienia.
  • Ptak ten potocznie nazywany jest również „gapą” lub „glapą”. Niestety nie znalazłem źródeł, które by mówiły czym poza podobieństwem fonetycznym początku obu nazw ptaki te zasłużyły na taki przydomek.
  • Jak już wspomniałem są to ptaki stadne, które czerpią wiele korzyści z życia w grupie. Łatwiejsza możliwość odgonienia drapieżników od gniazd budowanych w kolonii to tylko jeden aspekt. Drugim jest fakt, że ptak, który znajdzie dogodne miejsce żerowania często dzieli się taką informacją z resztą kolonii.
  • Gawrony zostały introdukowane w Nowej Zelandii, aktualnie uważa się je tam za szkodniki, a ich populacja jest pod ścisłą kontrolą.
  • W świetle ultrafioletowym (jest to spektrum światła niewidzialne dla ludzkiego oka) gawrony mienią się wszystkimi kolorami tęczy.

Ochrona gatunkowa

Populacje miejsce gawrona objęte są częściową ochroną gatunkową, zaś populacje pozamiejskie chronione są całkowitą ochroną gatunkową.

Gatunek ten jest objęty Monitoringiem Flagowych Gatunków Ptaków prowadzonym przez Stację Ornitologiczna Muzeum i Instytutu Zoologii PAN na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Pomiary z ostatnich dziesięciu lat wykazują spadek liczebności tego ptaka, a szacunki na kolejne 10 lat prognozują kolejny spadek nawet o 30% populacji.

Bibliografia i przypisy:

Inne artykuły o ptakach:

Oceń treść
[Głosów: 45 Średnia ocena: 4.8]