Ptaki zimujące w Polsce – które ptaki zostają u nas na zimę?

Zima to czas, kiedy różnorodność gatunkowa ptaków, jakie możemy obserwować, bardzo spada. Nie znaczy to jednak, że zima to dla birdwatchera czas zupełnej nudy. Wprost przeciwnie, mroźne dni na północy Europy skłaniają występujące tam ptaki do szukania cieplejszych miejsc do przezimowania. Część z gatunków tam występujących wybiera właśnie Polskę jako zimowisko, co jest świetną okazją do obserwacji ptaków, które poza zimą ciężko u nas spotkać. W tym artykule poznacie ptaki zimujące w Polsce – zarówno te, dla które nasza zima nie jest powodem do ruszania się z miejsca, jak i te, które przywędrowały do nas na okres zimowy z północy.

• Zimujące ptaki – co to w ogóle znaczy?
• Ptaki zimujące w Polsce – stali bywalcy i migranci
• Ptaki zimujące nad wodą
• Ptaki zimujące w mieście
• Ptaki zimujące w lasach
• Ptaki zimujące na polach
• Rzadkie ptaki z dalekiej północy

Zimujące ptaki – co to w ogóle znaczy?

Mianem ptaka zimującego określa się osobnika, który spędza zimę na danym terytorium – ot cała filozofia. Mogą zatem być to zarówno ptaki występujące na tym terytorium przez cały rok, jak i te migrujące, które znalazły w danym miejscu odpowiednie warunki do przetrwania zimy.

Warunki odpowiednie do zimowania są różne dla różnych gatunków, zawsze jednak spełnione muszą być trzy czynniki:

• dostęp do pokarmu
• dostęp do wody
• temperatury pozwalające na przetrwanie nocy

Ptaki jako zwierzęta stałocieplne potrzebują odpowiednich warunków, aby utrzymać ciepłotę ciała i zwyczajnie nie zamarznąć podczas chłodnych zimowych nocy. Do tego potrzebny jest dostęp do pokarmu, który daje niezbędną zwierzęciu energię do utrzymania temperatury. Ważnym czynnikiem jest też oczywiście temperatura otoczenia – kiedy w nocy robi się zimno, ptak musi jakoś przetrwać. Poza zmagazynowaniem odpowiedniej ilości energii potrzebnej do przetrwania nocy ptaki pomagają sobie również na inne sposoby. Niektóre gatunki szukają schronienia w dziuplach, zakamarkach czy budkach lęgowych gdzie jest odrobinę cieplej i nie hula wiatr. Inne sypiają przytulone do innych osobników ze stada, dzięki czemu ogrzewają się nawzajem i tym sposobem łatwiej przetrwać zimną noc.

Ptaki zimujące w Polsce – stali bywalcy i migranci

Ptaki zimujące w Polsce to te, które spędzają u nas cały rok lub przylatują na zimę z bardziej mroźnych terenów. Warto jednak pamiętać, że lista tych ptaków zmienia się z roku na rok. Coraz szybciej zmieniający się klimat i mniej dotkliwe mrozy podczas zimy sprawiają, że coraz więcej osobników z różnych gatunków, które dotąd zawsze odlatywały, decyduje się podjąć próbę przezimowania w naszym kraju.

Decyzja o pozostaniu na zimowisku lub o krótkiej migracji może być ryzykowana, ale jak to zwykle bywa, ryzyko może się bardzo opłacić. Migracja to dla ptaka przede wszystkim ogromne niebezpieczeństwo. Ilość zagrożeń, jakie czyhają na nie podczas wędrówki i ogromny wysiłek, jaki trzeba w to włożyć, często kończą się śmiercią. Dlatego też pozostanie na miejscu, może być bardzo opłacalne. Ptaki zimujące w Polsce i lęgnące się tutaj oszczędzają sobie wiele wysiłku i ryzyka. Brak migracji jesiennej to również brak potrzeby migrowania podczas wiosny. Kiedy tylko zrobi się cieplej, ptaki już są na miejscu i mogą szybciej przystąpić do lęgu.

Ptaki zimujące nad wodą

Środowisko wodne to jedno z najciekawszych miejsc do obserwacji ptaków podczas zimy. Pomimo że wiele gatunków opuszcza nasz kraj na mroźne miesiące np. rybitwy i siewki, to nadal jest tam co oglądać. Podczas ujemnych temperatur, kiedy wiele zbiorników wodnych zamarza, ptaki wodne gromadzą się na obszarach wody wolnych od lodu. To sprawia, że ptaki wodne grupują się w duże stada w tych miejscach, co bardzo sprzyja obserwacjom.

Nad polskimi wodami podczas zimy można obserwować wiele gatunków związanych ze środowiskiem wodnym. Ptaki zimujące w Polsce nad wodami to między innymi:

• kaczki – największe skupiska zimujących kaczek występują nad morzem – krzyżówka, głowienka, czernica, ogorzałka, lodówka, płaskonos
• gęsi – głównie na zachodzie kraju – gęgawy, gęsi białoczelne, tundrowe, zbożowe
• łyski,
• kormorany
• czaple – zarówno biała, jak i siwa
• w trzcinach potrzosy i wąsatki
• krukowate – w zasadzie wszystkie ptaki krukowate zostają u nas na zimę, nad wodą podczas zimy najczęściej można spotkać wrony siwe – co ciekawe, zazwyczaj nie są to ptaki polskie, te wyklute u nas odlatują na zimę, a zimują u nas ptaki np. z północnej Rosji
• mewy – siwe, siodłate, srebrzyste, śmieszki, białogłowe
• drapieżniki – zimą nad wodą można spodziewać się bielików
• zimorodki
• perkozy – głównie na wybrzeżu – perkozy rogate, zauszniki, czy perkozki – na zachodzie kraju spotyka się je przez cały rok
• łabędzie nieme, a na wybrzeżu również i krzykliwe
• nurogęsi i niespotykane u nas poza zimą bielaczki
• pluszcze nad potokami

Ptaki zimujące w mieście

Miasto to bardzo dobre miejsce dla zimujących ptaków. Zazwyczaj w mieście cieplej, łatwiej o przytulne schronienie, a pożywienia często dostarczają ludzie – jeśli nie celowo w karmnikach, to przypadkiem w śmietnikach. Ptaki zimujące w Polskich miastach to między innymi:

• krukowate – kawki, gawrony, sroki
• wróble, mazurki, dzwońce
• sikory – w miastach spotyka się najczęściej bogatki i modraszki
• gołębie – miejskie i sierpówki
• szponiaste – pustułki, często przy karmnikach krogulce
• sowy – miejskie parki i zakamarki ludzkich budynków to dobre miejsce na kryjówkę sów – uszatki, płomykówki, puszczyka, pójdźki – pozostają one na swoim terytorium przez cały rok
• kwiczoły i kosy
• jemiołuszki, które można spotkać w miastach i na terenach podmiejskich obfitujących w krzewy głogu, tarniny, drzewa z jemiołą, jarzębiny

Ptaki zimujące w lasach

Podobnie jak w innych biotopach tak i w lesie najbardziej odczuwalny jest duży spadek ptaków śpiewających. Jednak nadal jest tam co obserwować. Ba zima to najlepszy czas do obserwacji pewnych gatunków. Mowa tu o polskich sowach, zostają one w kraju, a co więcej zaczynają dobierać się w pary. Stają się bardzo wokalne, dzięki czemu łatwiej je namierzyć. Co więcej, zimową porą jest szansa, że pojawią się u nas niespotykany w innych porach roku gatunek sowy, sowa jarzębata.

Zimą w lesie możemy spotkać:

• sowy – uszatką, puchaczem, puszczykiem, puszczykiem uralskim, puszczykiem mszarnym, włochatką
• szponiaste – myszołowy, myszołowy włochate, sokoły wędrowne, krogulce, bieliki, orły przednie, jastrzębie, drzemliki
• dzięcioły – w zasadzie wszystkie nasze dzięcioły pozostają w kraju na zimę – dzięcioł duży, średni, czarny, zielony, zielonosiwy, dzięciołek, białogrzbiety i trójpalczasty
• sikory – cały pakiet występujących u nas sikor – modraszka, bogatka, sikora uboga, czarnogłówka, sosnówka, sikora czubata
• raniuszki
• pełzacze – leśne i ogrodowe
• strzyżyki
• mysikróliki i zniczki
• łuszczaki – zięby, dzwońce, czyże, gile
• kowaliki
• krukowate – wrony siwe, kruki, orzechówki, sójki
• kuraki – głuszce, jarząbki
• gołębie – siniaki, grzywacze, sierpówki
• drozdy – kosy, paszkoty, kwiczoły
• zimą rośnie również szansa na spotkanie rzadkich u nas krzyżodziobów – świerkowego i sosnowego

Ptaki zimujące na polach

Pola uprawne zimą to nadal miejsce, gdzie część ptaków jest w stanie pozyskiwać pożywienie. Dlatego pomimo niesprzyjających warunków nadal można tam spotkać wiele gatunków ptaków.

• mewy – żerujące na polach mewy siwe, śmieszki, mewy srebrzyste, białogłowe
• kuraki – bażanty, kuropatwy, cietrzewie,
• śniegułę
• gęsi – żerujące na zbożach ozimych gęgawy, gęsi tundrowe, białoczelne, czasami (szczególnie na zachodzie kraju) również bernikle np. białolice lub kanadyjskie
• szponiaste – myszołowy, myszołowy włochate, sokoły wędrowne, krogulce, bieliki, jastrzębie
• krukowate – gawrony, kawki, sroki, kruki
• łuszczaki – dzwońce, zięby, jery, czeczotki, szczygły, rzepołuchy, czyże, gile
• z trznadli szansę mamy na potrzeszcza

Rzadcy goście z dalekiej północy

Zima to czas, w którym rośnie szansa na spotkanie zagubionych podczas migracji rzadkich gatunków ptaków. Przykładem może być spotkany przeze mnie niedawno w Lublinie nur lodowiec.

Z rzadkości, na jakie przy sporym farcie możemy liczyć warto wymienić

• poświerkę
• nury – lodowiec i białodzioby
• edredona – bardzo rzadkiego na śródlądziu, na wybrzeżu nie jest to rzadkość zimą
• górniczka
• wymieniona wcześniej sowa jarzębata

Oczywiście wymienione ptaki zimujące w Polsce i przypisanie ich do konkretnego typu terenu jest bardzo umowne. Ptaki, szczególnie zimą często się przemieszczają w poszukiwaniu pożywienia i często odwiedzają tereny nie do końca typowe dla siebie. Nie ma więc nic dziwnego, jeśli na środku pola spotkacie zimą stado kaczek. Stworzone przeze mnie listy nie są też kompletne. Nie da się przewidzieć czy jakiś osobnik, czy grupa osobników albo nawet stado gatunku, którego nie wymieniłem, nie zdecyduje się spróbować przezimować w Polsce. Lista ptaków zimujących w Polsce może cały czas się zmieniać, tym bardziej zważywszy na coraz szybciej zmieniający się klimat.

Dowiedz się, jak pomóc ptakom zimującym w Polsce: Dokarmianie ptaków – kiedy, jak i czym dokarmiać ptaki?